Gemeente in Vochtig Haspengouw, met dalend reliëf naar het noordoosten (de vallei van de Kozenbeek); zandleemgronden. Vermeld in 1218 als Chosen (Latijns "Cusinus", woning van Susius). Eertijds vormde Kozen met Wijer de Loonse heerlijkheid Kozen-Wijer met het kasteel te Wijer als residentie. Gereleveerd in 1365 door de familie de Vivario (van de Wijer) en in hun bezit tot 1423; van 1423 tot 1485 eigendom der Heren van Diest; vanaf 1485 tot 1672 de familie de Kerckem; dan verkocht aan de Commandeur van Alden Biesen en van 1699 tot aan de Franse tijd gereveleerd door de familie van Afferden. In de heerlijkheid twee cijnshoven: 't Hof van Waelhoeve, eigendom der norbertijnen van Averbode, op de plaats van de huidige pastorie, en 't Hof van Laetzijde, de boerderij bij het kasteel van Wijer, eigendom der feodale heren. Voor de heerlijkheid fungeerde een schepenbank (Loonse rechtsspraak).

Kerk, filiaal van Brustem; patronaatsrecht in 1230 door Thieri d'Altena aan de abdij van Averbode geschonken; schenking van het tiendrecht in 1237 door Willem van Kozen, onderleenman. Dorpsbeeld gekenmerkt door verspreide bebouwing aan de wegen die straalsgewijs vertrekken vanaf de neoromaanse Sint-Laurentiuskerk tegenover de pastorie. De vroegere kerk lag ten oosten van deze pastorie. De nog voorkomende hoeven zijn overwegend in vakwerkbouw van het Vochtig-Haspengouws type, daterend van de 17de tot de 19de eeuw met langgestrekte tot gesloten aanleg (deels versteend). Recente lintbebouwing in het gehucht Rielderstraat, ten noordwesten.

Oppervlakte: 584 hectare. Aantal inwoners (1967): 1.282.