Gemeente (1.263 ha; 825 inwoners in 1970) in de Westhoek en Zandlemig-Vlaanderen, aan de IJzer, de Poperingsevaart en rijksweg Veurne-Ieper; grachtenrijke alluviale IJzerdepressie (weilanden) midden 5 a 10 m hoge, vruchtbare licht-zandleem- en zandleemzones ten noorden en ten zuiden. Voornamelijk landbouwactiviteit. In 1970 gefusioneerd met Beveren-IJzer. Sinds 1976, deelgemeente van Groot-Alveringem. Voor 't eerst vermeld in 1110 als Stafala. Parochie in 1155. Belangrijke heerlijkheid, afhankelijk van de burcht van Veurne. Leden van de familie van Stavele waren burggraaf van Veurne tot in 1715. Willem van Stavel, burggraaf van Veurne (1469), en zijn echtgenote Eleonora van Poitiers (1508), begraven in voormalig slot. Geschiedenis van Stavele is nauw verbonden met deze van de abdij van Eversam, alhier gesticht in 1091 als proostabdij van de reguliere kanunniken van Heilige Augustinus. Het klooster kende een grote bloei circa 1300. In 1370 volledig door brand vernield en achteraf heropgebouwd. In 1530 krijgt de kloosterstichting een nieuwe abt toegewezen. Verwoesting van abdij in 1597, doch in 1610 door zekere Jacob Beke wederopgebouwd. In 1656 tracht de Duinenabdij (Koksijde) de bezittingen van Eversam in te lijven, wat mislukt. Nieuwe brand in 1794. Opheffing van de abdij; laatste monnik sterft als pastoordeken van Sint-Niklaas te Veurne.
1760: eerste brug over de IJzer, ter vervanging van een dam, aangelegd door de gemeenten Stavele en Beveren-IJzer. Vervanging van brug door ophaalbrug in 1790. Eerste draaibrug op de IJzer gebouwd te Stavele in 1874, vernield tijdens tweede wereldoorlog.
Voormalige staakmolen, zogenaamd "Westmolen" (1795) gelegen in de Molendreef, nabij de Hondspootstraat, in 1963 afgebroken en overgebracht naar Naours (Frankrijk). Een andere molen van hetzelfde type, zogenaamde "Oostmolen", gelegen op Oostmolenhoek, in 1930 gesloopt.
Stavele bezit een nagenoeg T-vormige dorpskom, ten zuiden van de IJzer, aan de kruising van de Krombeke-, Zwane- en IJzerstraat met kerk en pastorie ten noordoosten van laatstgenoemde as. Bebouwing alhier voornamelijk bestaande uit 19de- en 20ste-eeuwse rijhuizen van één à twee bouwlagen onder pannen zadeldak (nok parallel aan de straat), sommige met oudere kern (zie Krombekestraat nummer 2, 6). Aan de kruising van beide assen: waaiervormige gekasseid Alexis Decarneplein, thans parking, met oorlogsmonument en zichtbepalend burgerhuis onder schilddak, uit de 19de eeuw met 20ste-eeuwse aanpassingen (Alexis Decarneplein nummer 5). Storende nieuwe bouw gevormd door hoekhuis bij IJzer- en Krombekestraat (Krombekestraat nummer 5). Soortgelijke, doch lossere bebouwing naar uiteinden van de dorpskom toe. Klein gehucht zogenaamd "Hondspoot" bestaande uit 19de-eeuwse rijhuisjes van één bouwlaag onder zadeldak (nokken parallel aan en loodrecht op de straat), aan de kruising van de Krombeke- en Hondspootstraat. Buiten de dorpskom: geïsoleerde, meerledige hoeven, voornamelijk aangepaste 18de-eeuwse kernen (zie Hoekjesstraat nummer 5, 15; Roggestraat nummer 8, 12; Waaienburgstraat nummer 8; Westsluisstraat nummer 11). Uitzondering hierop: Eversamstraat nummer 9 (1642) Hoevecomplex met monumentale schuur en historische relatie met voormalige abdij van Eversam: Eversamstraat nummer 10.
