Geografisch thema

Sint-Amandsberg

ID
14012
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14012

Beschrijving

Noordoostelijke fusiegemeente in de agglomeratie Gent, ten noorden grenzend aan Oostakker waarvan het tot 1872 deel uitmaakte (voor historiek zie inleiding Oostakker). Op die manier maakte ook Sint-Amandsberg tevoren deel uit van de Sint-Baafsheerlijkheid en ressorteerde onder de kasselrij van de Oudburg. Grotendeels verstedelijkte gemeente met een hoge bevolkingsdichtheid (23.800 inwoners op een oppervlakte van 600 hectare). Doorkruist door twee oude steenwegen van Gent naar Antwerpen en naar Dendermonde, en ook door de spoorlijn Gent-Antwerpen. Gelegen op vrij hoge schrale zandbodem nabij de alluviale vlakte van Leie en Schelde met hoogste niveauverschil in het zuidwesten gevormd door een aantal zandheuvels. Deze "bergen" waren overblijfsels van boreale stuifzandkoppen van 10.000 jaar oud. De meeste werden uitgezaveld of afgevoerd in de 19de en 20sten eeuw.

De gemeente ontleent haar naam aan de enige nog bewaarde zandheuvel, de Sint-Amandsberg of Kapelleberg, waarrond zich trouwens in de 19de eeuw het huidige centrum ontwikkelde. Ten noorden van deze Sint-Amandsberg, op het noordoostelijk gedeelte van het huidige kerkhof, zou de Sint-Baafsabdij een van haar oudste hoeven opgericht hebben, het hof van Zingem, voor het eerst vermeld in 966, maar als site mogelijk opklimmend tot de 7e-8e eeuw. Dit hof wordt beschouwd als de oudste woonkern van Sint-Amandsberg, in functie waarvan de kapel op de Sint-Amandsberg zou opgericht zijn. Vanaf de 17de eeuw verdwijnt ieder spoor van het hof, alleen de benaming Singemkouter herinnert nog aan de noordelijk gelegen akkers van het hof. De Antwerpsesteenweg, die de voet van de Sint-Amandsberg aandoet, wordt in zijn oorspronkelijk tracé (de Achterstraat die een bocht maakt rondom de heuvel) aanzien als een vergroeiing van twee wegen die het hof van Zingem aandeden. De vermaarde Negenmeimarkt van het Sint-Baafsdorp werd in 1540 verplaatst naar het gehucht genaamd Sint-Amandsberg rondom de gelijknamige heuvel met zijn kapel. Aan de voet van diezelfde heuvel werd in 1847 een nieuwe kerk gebouwd en van dan af werd Sint-Amandsberg een zelfstandige parochie.

Tot in tweede helft 19de eeuw was Sint-Amandsberg in hoofdzaak een land- en tuinbouwgemeente. Met de vestiging van industrie aan de stadsgrens en aan beide steenwegen ontstond lintbebouwing aan de Antwerpse- en Dendermondsesteenweg. Om te voldoen aan de huisvesting van de stijgende arbeidersbevolking werden trouwens tal van beluiken gecreëerd in de buurt van beide steenwegen. In aansluiting met de nieuw aangelegde burgerwoonwijk op de Heirnis te Gent werd ook de Heirniswijk op grondgebied Sint-Amandsberg geürbaniseerd en was die begin 20ste eeuw vrijwel volgebouwd. Vlakbij, ten noorden van de Dendermondsesteenweg werd de Heilige-Hartkerk in 1877 tot zelfstandige parochiekerk verheven. Beide eerst ontstane parochies van Sint-Amandsberg zijn heden morfologisch totaal vergroeid met stad Gent. De onvruchtbare velden Heyvelt en Westvelt werden pas in de 20ste eeuw aanlokkelijk als woonplaats. Door de gestadige bevolkingsaangroei werd nog de parochie van Onze Lieve Vrouw van de Oude Bareel opgericht (1928), van Sint-Bernadette (1949) en van het Westveld (1957). De moderne Heilige Kruiskerk van het Westveld op het Heilig-Kruisplein, werd opgericht naar ontwerp van architect P. Van Maele (1960).

Enkel in het oosten, aansluitend bij Oostakker, ten noorden van de spoorlijn Gent-Antwerpen, bleef nog een landbouwstrook bewaard, met de Beelbroekstraat als enig oud straattracé met landelijk karakter.

In het westen werd de gemeentegrens verscheidene malen verlegd voor de uitbouw van de haven van Gent.

  • GYSSELING M. 1974: Geschiedenis van Oostakker en Sint-Amandsberg tot 1794, Oostakker.
  • GYSSELING M. 1978: Het hof te Zingem, bakermat van Sint-Amandsberg, Heemkundig Nieuws, Heemkundige Kring "De Oost-Oudburg" 6.3, 7-9.
  • VAN POECK M. 1910: Geschiedenis en beschrijving van Sint-Amandsberg, Sint-Amandsberg.

Bron: BOGAERT C., LANCLUS K. & VERBEECK M. 1982: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Gent, Fusiegemeenten, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 4nd, Brussel - Gent.
Auteurs: Verbeeck, Mieke
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Aannemersstraat

  • Omvat
    Achterstraat

  • Omvat
    Adolf Baeyensstraat

  • Omvat
    Antwerpsesteenweg (Sint-Amandsberg)

  • Omvat
    Appartementsgebouw Schelfaut

  • Omvat
    Architectenwoning Clemens Buntinx

  • Omvat
    Architectenwoning Eric Balliu

  • Omvat
    Architectenwoning Louis Hagen

  • Omvat
    Architectenwoning van Fried Verschuren

  • Omvat
    Beelbroekstraat

  • Omvat
    Beeldhouwersstraat

  • Omvat
    Bibliotheek Sint-Amandsberg

  • Omvat
    Blauwselfabriek

  • Omvat
    Bloemistenstraat

  • Omvat
    Bloemisterij

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Bouwmeestersstraat

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis in art nouveau

  • Omvat
    Burgerhuizen ontworpen door J. Rooms

  • Omvat
    Dendermondsesteenweg

  • Omvat
    Dorpswoningen

  • Omvat
    Eclectische burgerhuizen ontworpen door J. Rooms

  • Omvat
    Elektriciteitscabine

  • Omvat
    Groot Begijnhof

  • Omvat
    Grote School V. Braeckman-Van Biezen

  • Omvat
    Gustaaf Carelshof

  • Omvat
    Heernisplein

  • Omvat
    Herenhuis

  • Omvat
    Hoekhuis ontworpen door G. Eysselinck

  • Omvat
    Hoekhuis ontworpen door J. Rooms

  • Omvat
    Hoeve Schuurgoed

  • Omvat
    Hof van Heirlegem

  • Omvat
    Huizen in steegbeluik

  • Omvat
    Kastelensite Destelbergen en Sint-Amandsberg

  • Omvat
    Klinkkouterstraat

  • Omvat
    Klooster en school van de zusters van Onze-Lieve-Vrouw Visitatie

  • Omvat
    Kunstenaarstraat

  • Omvat
    Land van Waaslaan

  • Omvat
    Maalderij Capiteyn

  • Omvat
    Modernistisch appartementsgebouw

  • Omvat
    Neoclassicistisch burgerhuis

  • Omvat
    Nijverheidstraat

  • Omvat
    Parochiekerk Heilig Hart

  • Omvat
    Parochiekerk Heilig Kruis

  • Omvat
    Pastorie Heilig-Hartparochie

  • Omvat
    Reginald Warnefordstraat

  • Omvat
    Scheldestraat

  • Omvat
    Sociale woonwijk Westveld

  • Omvat
    Stadswoningen

  • Omvat
    Stadswoningen in eenheidsbebouwing

  • Omvat
    Telefooncentrale

  • Omvat
    Toekomststraat

  • Omvat
    Twee burgerhuizen

  • Omvat
    Twee burgerhuizen

  • Omvat
    Twee burgerhuizen

  • Omvat
    Twee burgerhuizen

  • Omvat
    Victor Braeckmanlaan

  • Omvat
    Villa en toegangshek ontworpen door G. Henderick

  • Omvat
    Villa en wintertuin van bloemisterij J.P. Hartmann

  • Omvat
    Villa Heymans

  • Omvat
    Villa in cottagestijl

  • Omvat
    Visitatiestraat

  • Omvat
    Wasserij der Vlaanderen

  • Omvat
    Wolterslaan

  • Omvat
    Woning Gardelein

  • Omvat
    Woning Impens

  • Omvat
    Woning Outters

  • Omvat
    Woning Troffaes

  • Omvat
    Woning Vierstraete

  • Omvat
    Zestien tuinwijkwoningen ontworpen door V. Vaerwyck

  • Is deel van
    Gent - fusiegemeenten


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Sint-Amandsberg [online], https://id.erfgoed.net/themas/14012 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.