Etymologisch klimt de naam met -hoven-suffix op tot de Frankische periode. Oudste vermelding als Womershove. Gelegen in Droog-Haspengouw, en doorkruist door de Marmelbeek, met bron onmiddellijk ten noorden van het centrum, en de Mombeek; laatstgenoemde vormt de oostgrens van de gemeente met Tongeren (Piringen en Widooie). Deze beken vormen vochtige depressies (65 meter), waarbuiten het landschap stijgt tot 102 meter en 110 meter (Magneebos, op de grens met Heks) en het typische Droog-Haspengouwse open field-landschap met akkerbouw vertoont. De oudste bewoningssporen klimmen op tot de prehistorie.
Bommershoven lag aan de belangrijke heirbaan Tongeren-Tienen-Kassel, die thans nog steeds als weg wordt gebruikt (tracé Loonderweg-Moerenstraat-Oude Kassei). Bovendien doorkruisten twee antieke wegen, die van Bilzen-Waremme en de vanuit Tongeren noordelijk lopende weg, het grondgebied van de gemeente. In het begin van deze eeuw werden op de plaats Wilder resten van een Romeinse villa opgegraven. Ook het herengoed "Tenhove" zou ontstaan zijn uit een Romeinse villa.
Volgens een late traditie zou de gemeente, samen met het naburige Widdooie, tot het domein van Adelardus, de latere abt van Corbie behoord hebben, die het circa 826 zou geschonken hebben aan de abdij. Het is echter waarschijnlijker dat Bommershoven oorspronkelijk behoorde tot het persoonlijke domein van de graven van Loon. Het vormde met het huidige, noordelijk gelegen gehucht Haren één heerlijkheid, die in 1366 in bezit komt van de Bisschoppelijke Tafel van Luik.
De gehuchten Bommershoven en Haren waren zelfstandige Loonse gemeenten, die onder de jurisdictie stonden van de Loonse schepenbank van Haren-Bommershoven. Pas vanaf 1844 vormen zij één gemeente.
De herenhoeve "Terhove", gelegen op de oostgrens van de gemeente, aan de Mombeek, was in oorsprong een Gallo-Romeins domein, dat door de Franken werd overgenomen. Het lag onmiddellijk ten zuiden van de Romeinse heirbaan. In 773 werd het eigendom van de abdij van Corbie, die er haar proosdij vestigde. Ondanks de onduidelijkheid over de oorsprong van de bezittingen van Corbie, bezat deze abdij in de streek een aanzienlijk grondgebied, dat bestuurd werd vanuit deze centraal gelegen proosdij; de graven van Loon waren voogd over deze gebieden. Ook de landcommanderij Alden Biesen had een grote bezitsconcentratie in en rond Bommershoven, onder meer het Biezenhof (zie Alfonsstraat).
Op een hoogte ten oosten van het dorpscentrum (Pullenberg) stond de galg. Gedurende de Spaanse Successieoorlog kampeerden in 1702 en 1703 Franse legereenheden van generaal de Bousslerd in het dorp. Op kerkelijk gebied was Bommershoven tot 1844 afhankelijk van de Sint-Pietersparochie van Haren, een stichting van de abdij van Corbie. De Sint-Alfonskapel werd door de pastoor van Haren bediend. Corbie behield tot circa 1559 de patronaatsrechten en tienden van de parochie; in 1588 gaan beide over naar het Sint-Lambertuskapittel van Luik (zie Haren).
Bommershoven was steeds een landbouwdorp, en de landbouw is nog steeds de belangrijkste activiteit. Ongeveer de helft van de actieve bevolking is forens. Tot in de jaren 1960 was hier een begin 20ste-eeuwse opgerichte, vrij belangrijke siroopfabriek gevestigd.
Het nederzettingspatroon wordt bepaald door twee factoren: de nabijheid van water in de vorm van de twee hoger vermelde beken, en de Romeinse heirbaan. Bommershoven ontstond in de vallei van de Marmelbeek, langsheen de Romeinse heirbaan, die vóór de aanleg van de steenweg Sint-Truiden - Tongeren in 1819-20 de verbinding vormde tussen beide steden en Maastricht. De oudste bebouwing, voornamelijk bestaande uit hoeven en boerenburgerhuizen, concentreert zich aan deze weg, met kerk en kasteel onmiddellijk ten zuiden ervan. Het dorp Haren ontstond als een straatdorp op de westelijke valleiwand van de Mombeek, in het noorden van het huidige grondgebied. De steenweg Sint-Truiden - Tongeren, die sinds 1819-20 het grondgebied van west naar oost doorkruist, werd bebouwd vanaf de eerste helft van de 19de eeuw; in dezelfde periode ontwikkelt zich de bebouwing aan de verbindingsweg van het centrum van Bommershoven naar de Steenweg (Bommershovenstraat). Oppervlakte: 635 hectaren Aantal inwoners: 880.
Bron: PAUWELS D. & SCHLUSMANS F. met medewerking van MUYLDERMANS E. & ROMBOUTS J. 1999: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kanton Borgloon, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n4, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Omvat
Alfonsstraat
Omvat
Bommershovenstraat
Omvat
Dorpskern Bommershoven
Omvat
Haren
Omvat
Kasteeldomein Ter hove
Omvat
Loonderweg
Omvat
Moerenstraat
Omvat
Opgaande gewone beuk
Omvat
Oude Kassei
Is deel van
Borgloon
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Bommershoven [online], https://id.erfgoed.net/themas/14020 (geraadpleegd op ).
Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed
Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.