De oorspronkelijke benaming van het dorp was Niel-Sint-Servaas (Nyel Sancti Servatii). Het is niet bekend wanneer de naam Groot-Loon gebruikelijk werd; de oudste vermelding is Groet-loen (1365). Gelegen op de noordgrens van Droog-Haspengouw, op de oostrand van het plateau van Borgloon. Het hoogste punt (110 meter) ligt aan de steenweg Borgloon-Tongeren, ten noorden van de dorpskern. Golvend landschap. Het traditionele landschap bleef hier vrij goed bewaard, met nog relatief veel weilanden, bewaarde boomgaarden op de hellingen, en holle wegen. De kerk staat op een hoge rug, en domineert het dorp.

De bewoning klimt op tot de prehistorie, er werden vondsten gedaan uit de IJzertijd. Van de Romeinse aanwezigheid getuigen de opgegraven grondvesten, tegulae, scherven en munten. De Romeinse weg Tongeren-Tienen loopt onmiddellijk ten zuiden van het dorp.

Grootloon was een kerkelijke enclave binnen het graafschap Loon. Het was een rijksheerlijkheid, toebehorend aan het kapittel van Sint-Servaas te Maastricht, één der Elf Banken van Sint-Servaas. Eén van de kanunniken van het kapittel oefende er als rijproost de heerlijke rechten uit. Het kapittel benoemde de burgemeester, de schepenen en de griffier. De bevolking koos jaarlijks een burgemeester. Op juridisch gebied functioneerde er een cijnshof, waarvan het kapittel de laten koos. Beroep was mogelijk bij de keizerlijke hoven en vanaf de 15de eeuw ook bij een beroepshof in Maastricht, dat zich uitsluitend bezig hield met de elf banken. Zoals de overige banken van Sint-Servaas werden de soevereiniteitsrechten, vanaf de 17de eeuw opgeëist door de Verenigde Provinciën en betwist door de keizer, door het Verdrag van Fontainebleau (1785) definitief aan de Verenigde Provinciën toegewezen.

Groot-Loon behoorde na 1589 tot het dekenaat Hasselt. De Sint-Servatiuskerk was oorspronkelijk een quarta-capella van de kerk van Borgloon; het dorp maakte deel uit van de parochie Borgloon, waarvan ze vóór 1275 wordt afgescheiden. De kerk werd bediend door kanunniken van Borgloon, die niet in Groot-Loon resideerden.

Nog steeds is het grootste gedeelte van de bevolking in de landbouw werkzaam, met nadruk op de fruitteelt. Het gebrek aan plaatselijke tewerkstelling had een sterke emigratie tot gevolg, zodat het dorp nu minder inwoners telt dan in 1806. Qua oppervlakte is het de kleinste gemeente van België.

Het nederzettingspatroon is dat van een langgestrekt hoopdorp, gedomineerd door een paar grote gesloten hoeven. Aan de steenweg Sint-Truiden - Tongeren-Maastricht, aangelegd in 1819-20, ontstond in de loop der tijd een beperkte lintbebouwing. De buurtspoorweg Borgloon-Oreye, aangelegd in 1900, doorkruiste het noorden van de gemeente, en kruiste de steenweg; de lijn verdween in 1956.

Oppervlakte: 55 hectaren. Aantal inwoners: 139.