De oudste vermelding "Harteum" dateert uit 1078. De naam zou de vervorming inhouden van het Oudnederlandse "harn" of "hern", hetgeen beukenbos betekent. De antieke wegen Tongeren-Lummen en Hasselt-Ombret doorkruisten het grondgebied van de gemeente.

De heerlijkheid viel oorspronkelijk onder de suzereiniteit van het graafschap Duras, dat op het einde van de 12de eeuw naar het graafschap Loon overging. De oudst gekende heer van Herten is Robert van Herten (1174). Later worden de families Van den Edelbampt (14de, 15de eeuw), van Hulsberg (15de, 16de eeuw), de Scharenberg (17de eeuw), de Geloes (1668), Van Weddingen (na 1755) en de Heusch (1764) als eigenaar vermeld.

De schepenbank was een Loons hof en ressorteerde onder het Oppergerecht van Vliermaal. Voorts bestond in Herten een cijnshof dat afhing van het allodiaal hof van Borgloon. Op bestuurlijk vlak vormde Herten in het ancien régime een afzonderlijke gemeente met een jaarlijks verkozen burgemeester.

Het dorp werd geplunderd en verwoest door Lorreinse troepen in 1654. In 1760 werden door de bokkenrijders uit de omstreken van Wellen diefstallen in Herten gepleegd. De Sint-Lambertuskerk was een filiaal van de kerk van Borgloon. Het patronaatsrecht was in handen van de plaatselijke heer. Laatstgenoemde bezat eveneens twee derden van de tienden. De pastoor had het overige deel. De kerk bezat het dooprecht. Na 1803 resideerde er geen pastoor meer in Herten. Van dan af werd de parochie bediend door een kapelaan van Wellen.

Herten is van oudsher een klein agrarisch dorp gebleven en telde circa 1845 amper tien huizen, een brouwerij en een molen, de zogenaamde Hertenmolen, na 1906 uitgebouwd tot een graanmolen en houtzagerij en recent omgevormd tot een fabriek voor plasticverwerking van internationaal belang, gelegen in de Hertenstraat. Het Kasteel van Herten, tot circa 1900 bewoond, is sindsdien verdwenen. Het wordt aangeduid op de Ferrariskaart (1771-1777) en in de Atlas van de Buurtwegen (1844) als een gesloten complex, gelegen ten westen van de kerk en met de huidige Hertenstraat verbonden door een dreef. Op de Ferrariskaart staat tevens een moestuin ten zuiden, evenals een boomgaard rondom het geheel. Als eerste bewoners worden vermeld Mathilde Van den Edelbampt en haar echtgenoot Reinier van Hulsberg, genaamd Schaloen. In de verkoopakte van 1668 wordt het kasteel vermeld als gebouwd van baksteen en bekleed met leien.

De recente lintbebouwing ligt aan de historisch belangrijke as van de Hertenstraat en aan de steenweg naar Borgloon. Er zijn in Herten nog een klein aantal landbouwbedrijven actief, doorgaans in de fruitteelt. Het dorp is voor de meeste diensten op het naburige Wellen aangewezen.

Oppervlakte: 131 hectare. Aantal inwoners (1976): 98.