Inventaris

Vlaanderen

is erfgoed
Geografisch thema

Nieuwkerke

ID: 14161   URI: https://id.erfgoed.net/themas/14161

Provincie
West-Vlaanderen
Gemeente
Heuvelland
Deelgemeente
Nieuwkerke
Locatie
Nieuwkerke (Heuvelland)

Inventarisatie Heuvelland (geografische inventarisatie: van 01-01-1991 tot 31-12-1991)

Beschrijving

Grensgemeente van 1792 ha met 1627 inwoners (1989), sinds 1977 deeluitmakend van de gemeente Heuvelland; gelegen aan de taalgrens, in Zandlemig-Vlaanderen en de Zuidvlaamse Bergen, aan de Leie en de Franse grens; ten noorden en ten noordoosten vormt de Douve de grens met Dranouter en Wulvergem. Overwegend meestal goed gedraineerde en vruchtbare zandleem- en leembodems, netter in de beekdepressies.

Nieuwkerke komt voor het eerst voor in 1080 onder de benaming Nova ecclesia. Deze plaats, die ook West-Nieuwkerke werd genoemd, behoorde aanvankelijk toe aan de abdij van Zonnebeke. Er was reeds een kapelanie in 1271. De Z.-uitloper tot aan de Leie, "La branche d'Oosthove" (zie hoeve "Oosthove"), sloot op bestuurlijk vlak aan bij Nieuwkerke, kerkelijk echter hoorde het bij de aangrenzende parochie Ploegsteert. Naast de dorpsheerlijkheid lagen op het grondgebied Nieuwkerke nog een aantal andere heerlijkheden onder meer Niepkerke (zie Niepkerkestraat) en een groot deel van de Vierschaar van Oekene en Spiere zie de straatnaam Spiervelden. Nieuwkerke behoorde tot de kasselrij Belle (Bailleul), en, tot de kasselrij Waasten sinds het grensverdrag (1769) tussen de Oostenrijkse Nederlanden en Frankrijk cf. vier bewaarde grenspalen met dubbele arena en drie relies gelegen aan de Mitoyen-, de Zak-, de Eikel- en de Zwartemolenstraat (Dranouter).

Tijdens de middeleeuwen kende Nieuwkerke een bloeiende lakennijverheid; de wolwevers verkochten hun produkten in eigen hallen te Ieper, Antwerpen en Gent. Nieuwkerke was een belangrijk centrum met een grote kerk, een ruime marktplaats wear wekelijks markt werd gehouden, een hal met stadhuis, en een kasteel. Laatst genoemde was gelegen op een terp ten zuiden van de kerk, en werd verwoest in 1477 door de Fransen. De lakenindustrie, sinds 1427 gekenmerkt door een lichte recessie tengevolge de beperkende maatregelen van Filips de Goede, kende een ware terugval ten tijde van de godsdienstoorlogen; in 1582 vernietigde een geweldige brand de ganse gemeente, talrijke lakenwevers weken definitief uit naar Engeland.

In 1608 waren stadhuis, hal en kerk wederopgebouwd; geleidelijk hernam de weverij van lichte wollen stoffen, "bayen" genaamd; deze textieltraditie bleef, naast de vlas- en linnenindustrie, doorleven tot in de Franse tijd.

De hal en het stadhuis werden in 1647 nogmaals verwoest door de Fransen; de in 1648 heroprichte zogenaamd "Halle-jong", was gelegen op de westkant van de Markt en werd afgebroken in 1844.

Thans voornamelijk landbouwactiviteit en woongemeente voor pendelaars. De gemeente werd tijdens de Eerste Wereldoorlog volledig verwoest zie onder meer Britse militaire begraafplaatsen: Maple Leaf Cemetery, Romarin (Niepkerkestraat), Westhof Farm Cemetery (Eikelstraat), Kandahar Farm Cemetery (Wulvergemstraat) en op het kerkhof bij de Onze-Lieve-Vrouwekerk (Markt).

Na de Eerste Wereldoorlog werd de gemeente wederopgebouwd naar het aanlegplan van architect F. Tilley (Elsene). De vooroorlogse configuratie, zoals afgebeeld bij Sanderus (1641), werd behouden. Dorpskom met centraal plein, Markt genaamd, gedomineerd door de parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw. Bebouwing geconcentreerd rondom de Markt en fangs de uitvalswegen: ten zuiden, de Niepkerkestraat, en langsheen de oostwest-as, - de baan Ieper-Belle en de voormalige tramlijn Ieper-Nieuwkerke-Steenwerck (sinds 1950 uitgebroken) -, met name aan de Belle- en de Ieperstraat. Recente verkaveling ten oosten van de Markt. Voorts, verspreide hoevebouw onder meer enkele historische hoeven: "Westhove", "Ingelshof', "sense du Don", "Oosthove"

Uit archiefonderzoek blijkt dat de wederopbouw van verscheidene hoeven, woon- en handelshuizen gebeurd is naar ontwerp van architect F. Tilley (Elsene); hij ontwierp onder meer het ouderlingentehuis, de gemeentescholen met directeurswoningen voor jongens en voor meisjes. Deparochiekerkis naar ontwerp van architect J. Viérin (Brugge). Andere architecten als M. Dujardin (Komen), O. Carpentier (Poperinge), K. Laloo (Izegem), D. Deleu (Komen), C. Schmidt (Poperinge), G. Fache (Moeskroen), D. Hano (Elsene), waren tevens hetzij in mindere mate, betrokken bij de wederopbouw van Nieuwkerke.

  • DIRIKEN P., Geogids Heuvelland, Toeristische-Recreatieve-Atlas van West-Vlaanderen, St.-Truiden, (1988), p. 26-28.
  • VAN ACKER L., Wol- en lakennijverheid te Nieuwkerke in de Franse tijd, in Biekorf, LXXX, 1980, p. 42- 44.
  • VAN HILLE W., De heerlijkheid Nieuwkerke, in Iepers Kwartier, XII, 1977, p. 86-91.
  • VERHELST C., West-Nieuwkerke: beschrijving en geschiedenis, Brugge, 1877.

Bron     : Delepiere A.-M. & Huys M. 1991: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie West-Vlaanderen, Arrondissement Ieper, Kantons Mesen - Wervik - Zonnebeke, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 11N3, Brussel - Turnhout.
Auteurs :  Delepiere, Anne Marie, Huys, Martine
Datum  : 1991

Relaties

  • Omvat
    Arbeiderswoningen
    Seulestraat 48-52, 50A (Heuvelland)

  • Omvat
    Betonnen constructie Westhof Farm
    Westhovestraat zonder nummer (Heuvelland)

  • Omvat
    Britse militaire begraafplaats Maple Leaf Cemetery
    Zakstraat zonder nummer (Heuvelland)

  • Omvat
    Britse militaire begraafplaats Westhof Farm Cemetery
    Eikelstraat zonder nummer (Heuvelland)

  • Omvat
    Brouwerij met brouwerswoning
    Dranouterstraat 1, 1BIS, Heirweg 2 (Heuvelland)

  • Omvat
    Burgerhuis
    Niepkerkestraat 67 (Heuvelland)

  • Omvat
    Buxushaag
    Dranouterstraat 34 (Heuvelland)

  • Omvat
    Directeurswoning en gemeenteschool
    Seulestraat 45-47 (Heuvelland)

  • Omvat
    Dorpwoning
    Seulestraat 15 (Heuvelland)

  • Omvat
    Gelegde meidoornhaag als veekering
    Seulestraat 126 (Heuvelland)

  • Omvat
    Gelegde meidoornhaag als veekering
    Seulestraat zonder nummer (Heuvelland)

  • Omvat
    Gelegde meidoornhagen als veekering
    Spiervelden 1, Temmersdreef zonder nummer (Heuvelland)

  • Omvat
    Gemeenteschool en directeurswoning
    Dranouterstraat 16 (Heuvelland)

  • Omvat
    Gemengde afsluitingshaag bij moestuin
    Eikelstraat 7 (Heuvelland)

  • Omvat
    Gemengde houtkant langs oud buurtwegtracé en bij molenterp
    Dranouterstraat zonder nummer (Heuvelland)

  • Omvat
    Gemengde houtkant met knotbomen
    Potteriestraat zonder nummer (Heuvelland)

  • Omvat
    Gemengde houtkant, deels langs oud buurtwegtracé
    Dranouterstraat zonder nummer, Rozestraat zonder nummer (Heuvelland)

  • Omvat
    Geschoren gemengde haag
    Dranouterstraat 34 (Heuvelland)

  • Omvat
    Geschoren gemengde haag
    Dranouterstraat 34 (Heuvelland)

  • Omvat
    Geschoren olmenhaag
    Dranouterstraat 34 (Heuvelland)

  • Omvat
    Hoeve
    Seulestraat 126 (Heuvelland)

  • Omvat
    Hoeve
    Rozestraat 5 (Heuvelland)

  • Omvat
    Hoeve
    Rozestraat 1 (Heuvelland)

  • Omvat
    Hoeve
    Leeuwerkstraat 2 (Heuvelland)

  • Omvat
    Hoeve Cense du Don
    Mitoyenstraat 5 (Heuvelland)

  • Omvat
    Hoeve Cense Westhove
    Westhovestraat 3 (Heuvelland)

  • Omvat
    Hoeve Ingelshof
    Niepkerkestraat 73 (Heuvelland)

  • Omvat
    Hoeve La Poulouche
    Seulestraat 134 (Heuvelland)

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen
    Groenestraat 2 (Heuvelland)

  • Omvat
    Hoeve met vooroorlogse houtbouw
    Nieuwkerkestraat 49 (Heuvelland)

  • Omvat
    Hoeve Oosthove
    Mitoyenstraat 17 (Heuvelland)

  • Omvat
    Houtkant op talud langs oud wegtracé
    Papestraat zonder nummer (Heuvelland)

  • Omvat
    Kapel Onze-Lieve-Vrouw
    Eikelstraat zonder nummer (Heuvelland)

  • Omvat
    Kleine wederopbouwhoeve in vierkantopstelling
    Ploegsteertstraat 2 (Heuvelland)

  • Omvat
    Kloosterschool
    Seulestraat 38-40 (Heuvelland)

  • Omvat
    Knotes als hoekboom
    Spiervelden 1, Temmersdreef zonder nummer (Heuvelland)

  • Omvat
    Knotpopulier en opgaande eik als welkomstbomen
    Rozestraat 5 (Heuvelland)

  • Omvat
    Knotpopulierenrij als erfafscheiding
    Dranouterstraat 46 (Heuvelland)

  • Omvat
    Knotpopulierenrij als erfbegrenzing
    Noordhoekstraat 4 (Heuvelland)

  • Omvat
    Knotwilgen bij veedrinkpoel
    Noordhoekstraat 4 (Heuvelland)

  • Omvat
    Markt (Nieuwkerke)
    Markt (Heuvelland)

  • Omvat
    Noodwoning
    Eikelstraat 2 (Heuvelland)

  • Omvat
    Op enen (stam) gezette buxus bij erftoegang
    Dranouterstraat 46 (Heuvelland)

  • Omvat
    Op enen (stam) gezette meidoorn
    Zuidlindestraat 14 (Heuvelland)

  • Omvat
    Opgaande eik als welkomstboom
    Spiervelden 5 (Heuvelland)

  • Omvat
    Opgaande linde als hoekboom
    Heirweg zonder nummer, Westhovestraat zonder nummer (Heuvelland)

  • Omvat
    Opgaande linde als hoekboom
    Potteriestraat zonder nummer (Heuvelland)

  • Omvat
    Opgaande linde als kapel- en kruispuntboom
    Heirweg 43 (Heuvelland)

  • Omvat
    Opgaande solitaire eik
    Heirweg zonder nummer, Papestraat zonder nummer (Heuvelland)

  • Omvat
    Ouderlingentehuis
    Dranouterstraat 24, 24A (Heuvelland)

  • Omvat
    Solitaire knotabeel
    Groenestraat 2, Temmersdreef zonder nummer (Heuvelland)

  • Omvat
    Solitaire knotveldesdoorn
    Eikelstraat zonder nummer (Heuvelland)

  • Omvat
    Twee taxussen bij veldkapel
    Spiervelden 5 (Heuvelland)

  • Omvat
    Wederopbouwhoeve
    Groenestraat 3 (Heuvelland)

  • Omvat
    Wederopbouwhoeve
    Niepkerkestraat 56 (Heuvelland)

  • Omvat
    Wegkruis
    Eikelstraat zonder nummer (Heuvelland)

  • Omvat
    West-Vlaamse heuvels en omgeving
    Dranouter, Kemmel, Loker, Nieuwkerke, Westouter, Wulvergem (Heuvelland), Dikkebus, Vlamertinge, V...

  • Omvat
    Winkel
    Seulestraat 19 (Heuvelland)

  • Is deel van
    Heuvelland
    Heuvelland (West-Vlaanderen)