Geografisch thema

Bellem

ID
14192
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14192

Beschrijving

Gemeente van 1227 ha met 1494 inwoners (1981). Begrensd door Ursel (ten noorden), Zomergem en Hansbeke met de Bellembeek (ten oosten), Lotenhulle (ten zuiden) en Aalter met de Kranepoelloop en Gottebeek (ten westen). Gelegen in de Vlaamse zandstreek.

Tot in de 18de eeuw bleef Bellem schaars bebouwd. Eertijds gelegen aan de rand van het Bulskampveld, de grootste heidevlakte van Vlaanderen. De enige overgebleven vijver van het Bulskampveld hat op de grens van Bellem met Aalter (zie Aalter, Lotenhullestraat). Behalve de Brugse Vaart met haar voormalige forten (gedolven circa 1613) lopen nog verscheidene andere waterlopen en beken door de gemeente die meestal uitmonden in de vaart.

De parochie zou gesticht zijn circa 1240 en samengesteld zijn uit een deel van Lotenhulle (ten zuiden) en een deel uit Aalter (ten noorden). De naam Bellem wordt pas de eerste maal vermeld in 1291 in de rekeningen van de baljuw van de Oudburg van Gent waartoe de gemeente bestuurlijk en fiscaal behoorde.

De weg van Aalter naar Hansbeke splitste de gemeente in twee delen. Het deel ten zuiden van de weg werd verdeeld onder de heerlijkheden Schuurvelde (ten westen) en Schoonberge (ten oosten); laatstgenoemde was een enclave van de gelijknamige heerlijkheid te Aalter waaronder eveneens het goed van de Cisterciënzerinnenabdij van Marquette bij Rijsel ressorteerde en verder het Goed te Kromeke en het Klein Goed te Kromeke. Dit zuidelijk deel onder de invalsweg is zelfs vandaag nog grotendeels bebost.

In het deel ten noorden van de weg lagen vijf kleine enclaves van Schuurvelde, waarvan vele percelen en hofsteden renteplichtig waren onder het Land van de Woestijne. De heer van Bellem was echter de vorst. Rond midden 15de eeuw overleed de laatste heer van Schuurvelde en keerde deze heerlijkheid terug naar het domein van de graaf van Vlaanderen. Van den af waren de heerlijkheden Bellem en Schuorvelde feitelijk verenigd. De baljuw Wyts had een buitengoed iets meer oostwaarts van het latere en huidige kasteel van Bellem. In 1577 verkocht koning Filips II de heerlijkheid van Bellem en Schuurvelde aan Karel Rym, zij werden nu één heerlijkheid zogenaamd "parochie en heerlijkheid van Bellem en Schuurvelde". Door een transactie tussen de heer van Aalter en die van Bellem en Schuurveld in 1747 kwam het totale grondgebied van de parochie Bellem onder de heerlijkheid van Bellem en Schuurveld. De Ryms bleven heren van Bellem tot 1715 toen Theresia Rym, gehuwd met Louis-François, prins van Montmorency, haar vader opvolgde. Hun kleindochter was de laatste "vrouw" van Bellem. De heer van Bellem kocht circa 1635 het buitengoed van Wyts en bouwde circa 1650 een kasteel. In 1655 werd Bellem tot baronie verheven. In 1808 kwam het kasteel en heel het "Bellemsgoed" in handen van de Gentse industrieel Jacob-Lieven van Caneghem, die het kasteel liet heropbouwen en de omringende gronden liet ontginnen en bebossen.

Vrij belangrijk voor de locale geschiedschrijving was het graven van de Brugse Vaart (1613-1623). Naast haar militaire functie in de 17de eeuw als verdedigingslinie tegen de Hollandse troepen met twee forten alhier, was zij vooral economisch van belang. Bellem werd den ook zwaar getroffen bij de invallen van de Hollanders en de Fransen. Later ontstond een concentratie van bewoning aan haar oevers.

Klein dorpscentrum ten zuiden van de gemeente beheerst door de heropgebouwde gotische parochiekerk met omringend kerkhof, en aansluitend het kasteel van Bellem, gelegen aan de verbindingsweg Hansbeke-Aalter. De aanleg van de spoorweg Gent-Brugge (gesloopt stationsgebouw) in 1838 en de E40 autostrade in het tweede tot derde kwart van de 20ste eeuw brachten geen noemenswaardige ontsluiting van het dorp teweeg. Typische landbouwen woongemeente met verspreide (hoeve)bebouwing.

  • DE POTTER F. - BROECKAERT J., Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen, reeks I, deel 1, Gent, 1864-70.
  • RYSERHOVE A. - DEFRUYT R., Het Aalterse van toen , Brugge, 1984.
  • RYSERHOVE A. - TONDAT R., Oud Bellem, in Ons Meetjesland, III, 1/2/3/4, 1970, IV, 1/2, 1971.

Bron: LANCLUS K. 1989: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Gent, Kanton Nevele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 12n1, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Lanclus, Kathleen
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    't Hoeveke

  • Omvat
    Bakhuisje

  • Omvat
    Bellemdorpweg

  • Omvat
    Bijgebouwen kasteelsite Stuivenberge

  • Omvat
    Boerenarbeiderswoning

  • Omvat
    Boerenarbeiderswoning

  • Omvat
    Boerenarbeiderswoning

  • Omvat
    Boerenarbeiderswoning

  • Omvat
    Boerenarbeiderswoningen

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Dorpskern Bellem

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Goedingenstraat

  • Omvat
    Herberg In 't Kruisken

  • Omvat
    Herberg In de Wachtzaal

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Hoeve Bogaertstee

  • Omvat
    Hoeve Careelhof

  • Omvat
    Hoeve Fiere Stee

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve Spildoorn

  • Omvat
    Hoeve Strepbilk

  • Omvat
    Hof Krekelhoek

  • Omvat
    Hof Rapierke

  • Omvat
    Hof ter Pluimstee

  • Omvat
    Jagershof

  • Omvat
    Kapel van het Pauwelsbos

  • Omvat
    Kasteel van Stuivenberge

  • Omvat
    Kasteeldreef met drie bomenrijen

  • Omvat
    Kloosterhoeve

  • Omvat
    Kraenepoel en Markettebossen

  • Omvat
    Langgestrekte hoeve

  • Omvat
    Langgestrekte hoeve

  • Omvat
    Lotenhullestraat (Bellem)

  • Omvat
    Mariahovelaan

  • Omvat
    Markettestraat

  • Omvat
    Moerstraat

  • Omvat
    Spenningstraat

  • Omvat
    Tweegezinswoning

  • Omvat
    Tweegezinswoning

  • Omvat
    Tweegezinswoning met stallen

  • Omvat
    Vaart-Noord

  • Omvat
    Vaart-Zuid

  • Omvat
    Zwagershullestraat

  • Is deel van
    Aalter

Bekijk gerelateerde erfgoedobjecten


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Bellem [online], https://id.erfgoed.net/themas/14192 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.