Noordelijk deelgemeente van Brakel, gelegen aan de Zwalm. Bezit een oppervlakte van 406, 25 hectare en telt 902 inwoners (30.12.2000). Grenst ten noorden aan Zwalm (Rozebeke); de Zwalmbeek vormt de natuurlijke oostelijke gemeentegrens met Zottegem (Sint-Goriks-Oudenhove) en met het Brakelse Sint-Maria-Oudenhove; voorts grenzend aan Nederbrakel in het zuiden, Elst in het westen en Zwalm (Sint-Blasius-Boekel) in het noordwesten. Golvende bodem dalend tot circa 30 meter in de Zwalmbeekvallei en opklimmend tot 100 meter in het noordwesten bij Sint-Blasius-Boekel. De Boembeek en de Dorrebeek, beide ontspringend in Elst, doorsnijden de gemeente als zijbeken van de Zwalm.

Bewoning in de Gallo-Romeinse tijd blijkt onder meer door de bouwsporen van een Romeinse villa en badhuis aangetroffen bij opgravingen op de wijk Kammeland. Vanuit het zuiden aan Haeyershoek op Nederbrakel werd een stuk Romeins wegtracé teruggevonden, als onderdeel van de Romeinse weg Bavay-Blicquy-Velzeke die Brakel ook dwarst over Opbrakel en Nederbrakel.

Gemeentenaam, al vermeld in 1150-1154, zou ontstaan zijn uit een Germaans toponiem waaraan de betekenis "modderbeek" werd toegekend. Aangenomen wordt dat Michelbeke voorheen een Romaans of vroeg-gotisch bedehuis bezat; immers in 1267 is er reeds melding van de pastoor. Minstens sinds 1619 is de parochiekerk toegewijd aan Sint-Sebastiaan, de vroegere patroon Sint-Stefaan is de tweede kerkpatroon. Anderzijds wordt volgens lokale traditie Sint-Michael als mogelijke oorspronkelijke patroonheilige genoemd.

Het Sint-Hermeskapittel van Ronse bezat het patronaatsrecht van de kerk en inde tiende op de parochie. Minstens sinds de 13de eeuw behoorde Michelbeke met het aangrenzende Sint-Maria-Oudenhove aan de heren van Zottegem. In midden 17de eeuw verkochten de heren van Zottegem beide dorpen aan Pieter Blondel. In 1675 verwierf Pieter Blondel, tevens heer van Lilare en eigenaar van het gelijknamige kasteel te Sint-Maria-Oudenhove, de titel van baron; in dat zelfde jaar werd Michelbeke met de heerlijkheid Sint-Maria-Oudenhove en de heerlijkheid Riede samengevoegd tot de baronie Sint-Maria-Oudenhove; deze baronie hing af van het Land van Zottegem binnen het Land van Aalst.

De oude weg Oudenaarde-Ninove doorloopt de gemeente van west naar oost en verbindt het dorpscentrum met Elst; thans is dit een lokale verbindingsweg, Lepelstraat en Groenstraat geheten die tevens de oude woonas vormt van het centraal gelegen dorpscentrum. De spoorlijn Aalst-Zottegem-Ronse, in gebruik genomen in 1885 en opgeheven in 1963, voorzag in het vervoer van de streekbewoners werkzaam in de Henegouwse steenkoolmijnen. De vroegere spoorwegbedding is tot een wandelpad naast de Zwalm gereduceerd waarnaast het vroegere station van Michelbeke bewaard bleef. Vanaf 1970 kende de bebouwingsconcentratie in de kern een noordwaartse uitbreiding door de aanleg van een nieuwe woonwijk, aanvankelijk residentie burgemeester Herman De Croo genaamd (zie gedenksteen), heden Hovendaal. Het dorpspanorama vanaf het oosten, op de hoger gelegen Berendries van Sint-Maria-Oudenhove, toont voor de kleine landelijke dorpskern een onverwachte schaalbreuk tussen de imposante hoogbouw van de onderwijsinstelling Stella Matutina en het typische silhouet van de dorpskerk.