Woondorp met een oppervlakte van 888 ha en 2.460 inwoners (01.01.2001). Ten noorden grenzend aan de Zottegemse deelgemeenten Sint-Maria-Oudenhove en Erwetegem, ten oosten aan Herzele (Steenhuize-Wijnhuize) en aan Geraardsbergen (Ophasselt), ten zuiden aan Hemelveerdegem en voorts ten zuiden en ten westen aan Sint-Martens-Lierde. Sterk heuvelend landschap ingesneden door beekdepressies, de voornaamste gevormd door de Broekebeek. In hoogte oplopend van 35 tot 92,5 meter. Vruchtbare zandleem- en leemgrond overwegen.

Melding reeds in het derde kwart van de 12de eeuw van de gemeente als Lirda Sancte Marie, oudere vermeldingen uit de 11de en de 12de eeuw zonder toevoegsel Sint-Maria, tevens de patroonheilige van de parochie; in 1616 patroonheilige gewijzigd in Sint-Maria-Magdalena. In 1108 schonk de bisschop van Kamerijk het patronaatsrecht van het altaar aan de Sint-Adriaansabdij van Geraardsbergen. Over het ontstaan van de parochie is niets met zekerheid geweten. Evenmin is de oorsprong bekend van de Sint-Gertrudiskapel, reeds vermeld in een document van 1330, doch wellicht ouder (mogelijk opklimmend tot de 10de eeuw ?). De Sint-Gertrudiskapel stond tot midden 19de eeuw op het zogenaamd Kapelleveld in het zuidoosten nabij de grens met Hemelveerdegem en Sint-Martens-Lierde. Deze beide aanliggende parochies kunnen ook op een vroege oorsprong buigen; tot op heden is de idee van een afsplitsing ervan in verband met Sint-Maria-Lierde nog louter speculatief. Het voornaamste leen, het grafelijk domein Sint-Maria-Lierde, hing af van het Leenhof van Aalst. Dit was tot in de 15de eeuw bezit van de oude adellijke familie van Massemen; nadien toekomend aan de heer van Mastaing; in 1642 door verkoop van graaf van Lalaing tot aan het eind van het Ancien Régime aan de familie della Faille. Andere heerlijkheden op Sint-Maria-Lierde waren onder andere ten Broecke, Litsau, het vrij goed Saint-Pol, ten Riede, Waesberghe. Van een paar heerlijkheden bleef buiten een gelijkluidend toponiem wel nog een gelijknamige hoeve bewaard zoals onder meer het "Hof ten Broecke". Sint-Maria-Lierde telde vroeger een viertal omgrachte sites, elk van hen te localiseren bij een dries: namelijk bij Kleinendries, bij Waasbergedries, de Mote bij Schuddebekedries, "ten Riede" bij Eekhoutdries; ook van deze laatste site zijn de walgrachten thans verdwenen doch het voormalig kasteel bleef, weliswaar aangepast, bewaard.

De bescheiden dorpskern van Sint-Maria-Lierde ligt in het noordoosten, aan een oud wegtracé naast de Broekebeekvallei, de vroegere wegverbinding Oudenaarde - Ninove via onder andere Sint-Maria-Oudenhove en Michelbeke. Ten zuiden daarvan kwam circa 1840 van west naar oost het rechtlijnig tracé van een nieuwe steenweg tot stand, als onderdeel van de steenweg Doornik-Brussel aangelegd, thans de rijksweg Ronse-Ninove. De spoorlijn Gent - Braine-le-Comte (via Geraardsbergen), aangelegd in 1861-1865, doorsnijdt het zuidwestelijke deel van de gemeente. Verspreid liggende bebouwing teruggaand op oude gehuchten. In tegenstelling tot de excentrische eigenlijke dorpskern aan de kerk, kende de stationswijk met de nieuwe steenweg als as een zeer opvallende aangroei in de eerste helft van de 20ste eeuw. Deze in omvang veel grotere tweede woonkern breidde in een recente periode ook Zuidwaarts verder uit zodat zij haast morfologisch vergroeid is met het dorpcentrum van Sint-Martens-Lierde. De bevolking telt voornamelijk pendelaars naar Brussel en Aalst. De landbouwactiviteit is er afgenomen. Toch vormen hoger gelegen gronden, waarvan vele met een kouter-, berg-, of veldtoponiem, nog merkelijk weinig bebouwde zones tussen zich sterker profilerende woonassen.