Geografisch thema

Beerlegem

ID
14367
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14367

Beschrijving

Kleine landelijke gemeente aan de Munkbosbeek van 224 hectare en 364 inwoners (30.01.2001). Sedert de gemeentefusie van 1970 bij Munkzwalm gevoegd en sinds de nieuwe gemeentefusie van 1977 deel uitmakend van Zwalm.

Grenst ten noorden aan Gavere (Dikkelvenne), (arrondissement Gent), ten oosten aan Dikkele, ten zuiden aan Munkzwalm en Paulatem en ten Westen aan Paulatem en Meilegem, alle deelgemeenten van Zwalm. Wordt van noord naar zuid doorkruist door de steenweg van Gent naar Aalst met vertakking naar Gavere en van oost naar West door de Munkbosbeek.

Nederzettingsdorp op een Zuidwestelijke helling met grote kouters op het versneden Zuidelijk Vlaams plateau in zandleemgebied. Zacht golvend reliëf tot 50 meter met steile hellingen aan de depressie van de Munkbosbeek. Goed gedraineerde gronden.

Bij systematische opgravingen in de jaren 1955-57 en 1964-67 in een zandgroeve op de kouter nabij de molen van Beerlegem in de Zavelputstraat, werd een Merovingische rijengrafveld met 225 graven ontdekt, onder meer een merkwaardige houten grafkamer uit de 11de tot de 12de eeuw met vaatwerk van het type Beerlegem. Een deel van de huidige Zavelputstraat, een diepe holle landweg vlakbij de grens met Dikkelvenne komt overeen met de oude Gentstrate, deel van de vertakking naar Gent van de Romeinse weg Bavay-Blicquy-Velzeke.

Voor het eerst vermeld als Berlengien in 1177. Germaans toponiem teruggaand op Barilingaheim, woning van de lieden van Barilo. De oudst gekende heer van de heerlijkheid, Gerard wordt met zijn echtgenote Beatrijs, vrouwe van Assebroek, onder andere vermeld in 1252.

In het Ancien Régime horend tot het Land van Aalst. Van het Leenhof van Beerlegem werden in 1477 negen lenen gehouden. Naast de dorpsheerlijkheid waren er nog deze van Knapenaarde en Sainte-Croix te Kamerijk. De heerlijkheid van Beerlegem maakte deel uit van de baanderij van Rode dat door een baljuw vertegenwoordigd was in het Landscollege. Behoorde achtereenvolgens toe aan de adellijke families van Beerlegem, van Grimbergen, van Maldegem, van Massemen, van Leeuwergem, Van der Gracht en de Croy. In 1553 verkocht aan Louis de Rodoan. Behoorde vanaf 1680 aan de familie Rodriguez d'Evora y Vega, baron van Rode en vanaf 1682 markies van Rode. In 1682 werd de heerlijkheid van Beerlegem door Karel II verheven tot baronie. Emmanuel J. Rodriguez d'Evora y Vega liet circa 1730 het kasteel van Beerlegem heropbouwen.

De parochie stond vanouds onder het patronaat van het Heilige Kruiskapittel van Kamerijk. Later horend tot het bisdom Mechelen (1570) en het bisdom Gent (1801). De laatgotische Sint-Andreaskerk, ingeplant in de nabijheid van de steenwegen Gent-Aalst en Gent-Gavere en vlakbij het kasteel werd eind 18de eeuw ingrijpend verbouwd.

Thans voornamelijk woondorp voor pendelaars. Voorheen een typisch landbouwdorp met belangrijke linnennijverheid. Opmerkelijke inplanting in de dorpskern van het voormalige klooster en school gesticht door markiezin de Rode, mevrouw Thérèse, barones de Draeck in 1823, nu zogenaamd Mariaheem, naast de parochiekerk en het kasteeldomein.

  • DE NOYETTE G. - HOEBEKE M., Dorpsbeelden uit het verleden, Zwalm, Nazareth, 1994, p. 102-111.
  • DE POTTER F. - BROECKAERT J., Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen, reeks VI, deel I, Gent, 1903.
  • DHANENS E., Kanton Sint-Maria-Horebeke, Tekst, Inventaris van het Kunstpatrimonium van Oost-Vlaanderen, VII, Gent, 1971, p. 13-36.
  • DUCHAU I., Kasteel Van Beerlegem. Kunsthistorische studie van het verdwenen kasteel "Ten Bieze" en van het huidig neoclassicistisch kasteel, onuitgegeven licentiaatsthesis UG, 1994-1995.
  • ROOSENS H. - GYSELINCK J., Een Merovingisch grafveld te Beerlegem, in Archaeologia Belgica, 170, Brussel, 1975.
  • VAN ISTERDAEL H., De archieven van de Heer, het Leenhof en de Schepenbank van Beerlegem (1608-1798) en van de heerlijkheden Knapenaarde en Sainte-Croix, Rijksarchief te Ronse, Inventarissen 27, Brussel, 1999.
  • VAN NUFFEL F. - VAN NUFFELl A., Groot-Zwalm in oude foto's, Eeklo, 1992, p. 15, 72, 100, 101, 144, 145.

Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2000: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Brakel, Horebeke, Kruishoutem, Lierde, Zingem en Zwalm, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15n4, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Lanclus, Kathleen
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Beerlegem [online], https://id.erfgoed.net/themas/14367 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.