Kleine landelijke gemeente aan de Zwalm van 183 hectare en 419 inwoners (30.1.2001), grenzend ten noorden aan Roborst, ten oosten met de Zwalm aan Zottegem, ten zuiden aan Brakel (Michelbeke), ten westen aan Sint-Blasius-Boekel. Sterk golvend reliëf van 95 meter in het westen tot 28 meter in de brede alluviale Zwalmvallei. Overwegend vruchtbare en goed gedraineerde zandleem- en leembodems, slecht gedraineerd in de beekdepressies. Aan de grens met Sint-Blasius-Boekel liep vermoedelijk de Romeinse weg Bavay-Gent. Oudste vermelding in 1108 van Rosbecca, in 1196 Rosebeke, ontstaan uit het Germaanse rausa (riet) en baki (beek). Maakte deel uit van de heerlijkheid en baronie van Schorisse in het Land van Aalst en behoorde toe aan de families van Lummen en van Egmont. Het patronaatsrecht over de Onze-Lieve-Vrouwekerk behoorde door schenking van bisschop Odo sinds 1108 (?) toe aan de Sint-Pietersabdij van Gent. Het eenbeukig Romaans kerkje groeide uit tot een gotische basilicale bedevaartkerk met interessant mobilair.
Landbouwgemeente met woonfunctie voor forensen en dagtoerisme. De heel kleine dorpskern is geconcentreerd rondom de parochie- en bedevaartkerk met omringend en ommuurd kerkhof op het gekasseide Rozebekeplein; de kleinschalige bebouwing is representatief voor de kleine dorpen in de Zwalmstreek uit begin 20ste eeuw met het vroegere gemeentehuis, de dorpsherbergen, de voormalige kloosterschool en enkele hoeven. Op de grens met Roborst staat de tot buitenhuis omgevormde stenen "koutermolen", nog steeds als blikvanger in het landschap, evenals de "Vijflindenkapel" ingeplant op het hoogste punt van de gemeente.
DE NOYETTE G. - HOEBEKE M., Dorpsbeelden uit het verleden, Zwalm, Nazareth, 1994, p. 41-52.
DHANENS E., Kanton Sint-Maria-Horebeke, Tekst, Inventaris van het Kunstpatrimonium van Oost-Vlaanderen, VII, Gent, 1971, p. 197-231.
ROGGE M., Een bijdrage tot de studie van het Gallo-Romeinse wegennet in de streek tussen Schelde en Dender, in Helinium, XI, 1971, p. 124-153.
Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2000: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Brakel, Horebeke, Kruishoutem, Lierde, Zingem en Zwalm, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15n4, onuitgegeven werkdocumenten. Auteurs: Lanclus, Kathleen Datum: De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)