Geografisch thema

Schoorheide

ID
14477
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14477

Beschrijving

Gehucht ten zuidoosten van Balen-Centrum, voorbij het gehucht Schoor. Tijdens de middeleeuwen maakte de zogenaamde Schoorse heyde deel uit van de gemeenschappelijke heide tussen Balen, Lommel, Hechtel-Eksel, Beverlo, Oostham en Olmen. Balen dat eigenaar was van de Schoorse Heide kon door de wet van 25/3/1847 betreffende de ontginning van onbebouwde gronden een deel verhuren of verkopen. Omdat er te weinig interesse was vanwege de Balenaren zelf, werd een groot deel van de gronden in 1863-1866 opgekocht door de toenmalige minister van financiën J. Malou; zijn erfgenamen konden het geheel uitbreiden tot een gebied van 416 hectare, ten dele gelegen over het Kanaal en op de Vennen; het gedeelte dat begrensd werd door de spoorlijn Antwerpen-Hasselt en het kanaal Leopoldsburg-Lommel, kreeg als benaming "Domein Malou" en bedroeg circa 317 hectare. Op 27/2/1928 (akte) werd dit gebied aangekocht door de verzekeringsmaatschappij "Antverpia", met de bedoeling haar reservekapitaal veilig te beleggen en de gronden om te vormen voor industriële doeleinden. Vermits deze laatste doelstelling omwille van de toenmalige economische crisis niet bereikt werd liet Emiel Baeck, beheerder van Antverpia, in de jaren 1930 de landbouwmogelijkheden onderzoeken; gezien de positieve resultaten werd al snel architect P. Backer aangesproken voor de bouw van modelhoeven; daarnaast werden ook drie reeds bestaande woningen, in gebruik als boswachterswoningen, omgebouwd tot hoeve; het gaat hier om de Mariahoeve, de Antverpiahoeve, beide gelegen in de Antverpialaan, en het Zwaluwnest aan de Belgenlaan.

Mede door de aanleg van een bevloeiingssysteem en de aanvoer van meststoffen, groeide de Schoorse Heide uit tot een landbouwuitbating met 20 modelhoeven; elke hoeve werd verpacht en beschikte over een terrein van 8 à 10 ha waarvan een halve hectare diende voor het aanleggen van een "koer, lusthof, moestuin en boomgaard". De nieuwe hoeven, elk met eigen naam, werden opgetrokken in de periode 1933-1953 en bleven tot op heden bewaard, ondanks herhaaldelijke latere aanpassingen en/of grondige verbouwings- of uitbreidingswerken, voornamelijk in de jaren 1950. Eind jaren 1930 werd ook voorzien in een kapel, gebouwd in 1939 naar ontwerp van architect P. Backer. Begin jaren 1940 werd een school ingericht in het toen reeds bestaande Gildenhuis, in 1947-1948 gevolgd door de bouw van een echt schoolgebouw met bijhorend klooster eveneens naar ontwerp van architect P. Backer en sedert 1992-1993 ingericht als kamphuis voor de jeugd. Gezien het vrij jonge karakter van de nederzetting is het architecturale patrimonium beperkt. De grote uitbreiding van Schoorheide kwam immers pas in de jaren 1960-1970 tot stand nadat Antverpia in 1962 de toelating kreeg om een gedeelte van haar eigendom, gelegen tegenover de kapel langs de baan Balen-Leopoldsburg te verkavelen; een tweede verkaveling ten zuidoosten van de kapel werd goedgekeurd in 1968 en bestond uit 127 percelen met planmatige aanleg.

Het centrum van de huidige nederzetting ligt ten zuiden van de Steenweg Op Leopoldsburg die het gehucht van noordwest naar zuidoost doorsnijdt; de hier gelegen woonwijk vertoont een planmatige aanleg. De kapel met aansluitend Mariapark is gelegen ten noordwesten van deze wijk die bestaat uit vrijstaande eengezinswoningen, uit het 2de-3de kwart van de 20ste eeuw. De begraafplaats, gelegen over de spoorweg in de Reigerstraat ten zuidoosten van het centrum, bevat in de as van de centrale beukendreef een calvarie ter nagedachtenis van acht burgers die door de Duitsers op 11/9/1944 werden neergeschoten op het Maloudomein waar een herinneringsmonument in de vorm van een monumentaal kruis werd opgericht (Antverpialaan). De zone begrensd door de Steenweg Op Leopoldsburg, het Kanaal Leopoldsburg-Lommel en de Schoorheide(straat) bestaat uit landbouwgebied met verharde wegen, waarlangs de bewaarde, doch sterk aangepaste modelhoeven verspreid zijn ingeplant. Het ensemble biedt een duidelijke illustratie van een vrij recente ontginning van oorspronkelijk heidegebied.

  • VERMEULEN R., Historiek van "Het Maloudomein" te Schoorheide, (Heemkundige Kring Balen,driemaandelijks tijdschrift nummer 18, 1984/1, p. 1-29).
  • VERMEULEN R., 50 jaar Kapelanij Schoorheide, (Heemkundige Kring Balen, driemaandelijks tijdschrift nummer 40, september 1989, p. 1-29).
  • VERMEULEN R., Van Wijkschool tot Bivakhuis, (Heemkundige Kring Balen, driemaandelijks tijdschrift nummer 80, september 1999, p. 1-14).


Bron: KENNES H. & STEYAERT R. 2002: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Turnhout, Kanton Mol, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 16n5, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Kennes, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Kapel

  • Omvat
    Kapel Onze-Lieve-Vrouw van Smarten

  • Omvat
    Pijlerkapel

  • Omvat
    Steenweg Op Leopoldsburg

  • Omvat
    Watermolen Topmolen en molenaarswoning

  • Is deel van
    Balen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Schoorheide [online], https://id.erfgoed.net/themas/14477 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.