Geografisch thema

Bekkerzeel

ID
14616
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14616

Beschrijving

Klein landbouw- en woondorp met golvend landschap, sinds 1 januari 1977 deelgemeente van Asse en gelegen ten zuidoosten ervan. Bekkerzeel ligt trouwens op de zuidelijke flank van de heuvelrug die de scheiding vormt tussen het Denderbekken en het Zenne-Rupelbekken, zie ook gemeente-inleiding Asse. In het zuiden wordt de gemeente van oost naar west doorsneden door de E 40 Brussel-Oostende. De totale oppervlakte bedraagt slechts 155 ha.

Bekkerzeel, één van de oudst gekende plaatsen van Brabant, wordt voor het eerst vermeld als "Vecchensela" in 966; het behoorde toen tot de bezittingen van de abdij van Nijvel. Als zele-toponiem zou de benaming trouwens verwijzen naar een Frankische oorsprong, volgens J. Lindemans kaderend in de tweede invasie van Frankische boeren in het begin van de zevende eeuw.

Van fundamenteel belang voor het ontstaan en de verdere ontwikkeling van Bekkerzeel was volgens J. Lindemans de ontginning van "De Waarde", een aanzienlijk grondgebied dat zich thans uitstrekt over de gemeenten Groot-Bijgaarden, Sint-Ulriks-Kapelle, Zellik en Bekkerzeel; de ontginning vond plaats in de elfde eeuw en was de directe aanleiding voor het tot stand komen van de nieuwe dorpen Op-Zellik, Bijgaarden en Bekkerzeel, dat oorspronkelijk trouwens veel uitgestrekter was en de volledige oppervlakte van "De Waarde" besloeg. J. Verbesselt echter stelt dat de dorpen ontstaan zijn zonder en buiten "De Waarde" en dat de ontginning ervan enkel bijdroeg tot hun latere ontwikkeling; hij ziet Bekkerzeel als een typisch Frankisch hofcomplex dat doorheen de eeuwen steeds zelfstandig is blijven voortbestaan en waaraan naderhand een villakerk werd toegevoegd. Ongeacht de afwijkende ontstaanshypothesen, behoorde deze omgeving in ieder geval toe aan de graven van Leuven, later aan de hertogen van Brabant. Het schepenrecht was aanvankelijk in handen van de schepenen van Sint-Agatha-Berchem en Anderlecht; vanaf 1393, na de inlijving van Anderlecht bij Brussel, vormden Berchem, Groot-Bijgaarden en Bekkerzeel één schepenbank. De parochie Bekkerzeel, gegroeid uit een villakerkje dat rond de elfde eeuw afhankelijk was van de moederparochie Asse, heeft zich vermoedelijk al in de loop van de elfde eeuw afgescheiden van Asse. In het tweede kwart van de twaalfde eeuw en dit tot het einde van het ancien regime, verwierf de abdij van Groot-Bijgaarden, officieel opgericht in 1133, het patronaatsrecht over de kerk van Bekkerzeel.
In de vijftiende eeuw waren er te Bekkerzeel een groot aantal lenen in handen van de heren van Groot-Bijgaarden. In 1559 werden de heerlijke rechten van Bekkerzeel verpand aan ridder Cornelis van der Eycken die ze in 1561 verkocht aan het geslacht Casem(of n)broot, vanaf de tweede helft van de zeventiende eeuw kwamen ze in handen van Willem de Cotereau, heer van Asse, en naderhand van het geslacht Boisschot.

In 1684 werd Bekkerzeel platgebrand door de troepen van Lodewijk XIV omdat het geweigerd had de militaire belasting te betalen; een andere militaire gebeurtenis die in relatie tot Bekkerzeel moet vermeld worden, is de Brabantse omwenteling: het was immers in de pastorie van Bekkerzeel dat op 30 augustus 1789 de geheime ontmoeting plaats vond tussen advocaat Jan Frans Vonck en generaal Jan André vander Mersch die het bevel over de patriotten aanvaardde, zie Schutstraat nummer 4, waardoor de aanzet werd gevormd voor het uitbreken van de revolutie.

Op de kaart van Vandermaelen van circa 1835 profileert Bekkerzeel zich als een kleine gemeente met grote velden in het noordelijke deel terwijl het zuidelijke deel wordt ingenomen door beemden en bossen waarop de bewoningskern aansluit.

Vandaag vrij geïsoleerde, landelijke woongemeente met een kleine dorpskom en een volledige oppervlakte van 155 ha; het stratenpatroon bleef eeuwenlang nagenoeg onveranderd zoals duidelijk blijkt uit cartografische bronnen. De dorpskom situeert zich aan de hoofdas van de gemeente, met name de Schutstraat en omvat naast de kerk en pastorie van 1764 ook het achttiende-eeuwse Hof ter Zittert. De industriële activiteit bleef nagenoeg beperkt tot de aanwezigheid van één brouwerij, thans verbouwd tot lofts, zie Schutstraat nummers 11, 13, 15. De streekeigen dorpsarchitectuur bestaat voornamelijk uit een open landelijke bebouwing van eenvoudige dorpswoningen en langgestrekte, doch vaak aangepaste hoeven.

  • Bekkerzeel ...uit zijn geschiedenis, Bekkerzeel-nummer, in Ascania, jaargang 21, nummer 1, 1978.
  • DE KEGEL A., Geïllustreerde inventaris van het Kunstpatrimonium in Asse. Deel I: Bekkerzeel, Asse, 1980.
  • DE SEYN E., Geschied en aardrijkskundig woordenboek der Belgische gemeenten, 2 delen, Turnhout, s.d., p. 104.
  • HASQUIN H., Gemeenten van België. Geschiedkundig en administratief-geografisch woordenboek 1. Vlaanderen-Brussel, Brussel, 1980, p. 83-84.
  • VAN OVERSTRAETEN J., Gids voor Vlaanderen, Antwerpen, 1966; herwerkte uitgave onder leiding van VANDEPUTTE O., 1995, p. 116-117.
  • VERBESSELT J., Het parochiewezen in Brabant tot het einde van de dertiende eeuw. Deel VI. Tussen Zenne en Dender V, Pittem, 1967, p. 5-51.

Bron: KENNES H. met medewerking van VAN DAMME M. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Vlaams-Brabant, Gemeente Asse, Deelgemeenten Asse, Bekkerzeel, Kobbegem, Mollem, Relegem en Zellik, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen VLB6, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Kennes, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Boterbergveldlos

  • Omvat
    Complex met bijhorende voormalige herberg

  • Omvat
    Dorpskern Bekkerzeel

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Hoeve Hof te Ginderomme

  • Omvat
    Kapel toegewijd aan de Heilige Cornelius

  • Omvat
    Schutstraat

  • Omvat
    Tamme kastanje bij boomgaard

  • Omvat
    Voetweg naar Bekkerzeel

  • Omvat
    Voetweg naar voorde op Nieuwermolenbeek

  • Omvat
    Windmolenromp

  • Is deel van
    Asse


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Bekkerzeel [online], https://id.erfgoed.net/themas/14616 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.