Geografisch thema

Ingooigem

ID
14684
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14684

Beschrijving

Sinds 1 januari 1977 vormt Ingooigem samen met Anzegem, Gijzelbrechtegem, Kaster, Tiegem en Vichte de fusiegemeente Anzegem. Gemeente van 2259 inwoners en 838 hectare. (cijfers december 2004) gelegen in zandlemig Vlaanderen (hoogte 35-62 meter boven zeeniveau). De gemeente grenst in het noorden aan Anzegem en Tiegem, in het oosten aan Kaster, in het zuiden aan Vichte en de Zwevegemse deelgemeente Otegem. Waregem is de westelijke grensgemeente.

De verschillende gehuchten binnen de gemeente zijn: Huttegem, Engelenhoek, Hulsbos, Scheihoek, Waashoek en Vossenhoek.
Op het grondgebied van de gemeente stromen twee beken: de Tsjampebeek en de beek ter Biest. Tevens wordt de gemeente doorsneden door de spoorweg Kortrijk-Oudenaarde.

Ingooigem wordt in 1165 voor het eerst in de geschreven bronnen vermeld als Ingoudeghem. De benaming is afkomstig van het Germaanse Ingwiwaldinga haim wat staat voor woning van de lieden van Ingiwald; samenstelling van Ingwi, een god en walda, heerser.
In 1179 geeft Everardus, bisschop van Doornik, het altaar van Ingooigem -H(u)inguddeghem- aan de abdij van Sint-Medardus (of de abdij van Sint-Nicolas-des-Prés) bij Doornik. De tienden worden door dezelfde abdij geïnd, samen met het Onze-Lieve-Vrouwehospitaal van Oudenaarde, de pastoor van Ingooigem en vier wereldlijke heren, waaronder de heer van Vichte en die van Landergem.
Verdere vermeldingen als Ingoneghem (1182), Ingoyghem (1201) en Ingondeghien (1240).

De heerlijkheid Ingooigem, een leen gehouden van het leenhof van Sint-Eloois-Vijve, behoort minstens sinds 1474, maar waarschijnlijk reeds van in de 14de eeuw, tot het einde van de 17de eeuw toe aan de familie de la Motte. Volgens Sanderus was Willem de la Motte, heer van Ingooigem en Wulpkerke grootbaljuw van Oudenaarde in 1474. De gemeente was in deze periode één van de 32 dorpen van de kasselrij Oudenaarde.
In 1786 is de graaf van Lalaing de bezitter van de heerlijkheid. De heer van Ingooigem is tevens dorpsheer, hij mag de koster aanstellen en de kerkrekeningen aanhoren.
Verder zijn er zestien andere heerlijkheden die in de 18de eeuw bezittingen hebben in de parochie Ingooigem. De belangrijkste zijn de dorpsheerlijkheid Vichte en de heerlijkheden Hemsrode (Anzegem), Landergem en Beaulieu (ook genoemd het Klein Heerschip van Petegem). Deze laatste twee zijn tijdens de 17de en 18de eeuw verenigd onder één heer en één schepenbank. Beaulieu is een leen van Petegem, dat net zoals de heerlijkheid Landergem gehouden is van het grafelijk leenhof De Stenen Man te Oudenaarde. Andere heerlijkheden zijn ter Biest, Bouchout, Croix, Dies(t)veld, ten Dries(sch)e, Hofdries(ch), Idegem, Klein Bul(c)ke, Salens of Sous Saelens, Scha(e)gen en Walle. Andere bronnen vermelden ook de heerlijkheden Torteurne en Cabootere.
Administratief resorteert Ingooigem onder de hoofdpointerij van Hemsrode in de Heuverkasselrij van Oudenaarde. Na 1795 (Franse bezetting) behoort de gemeente tot het departement van de Leie, later omgevormd tot de provincie West-Vlaanderen.

In de woelige 16de en 17de eeuw lijdt Ingooigem onder het aanhoudend oorlogsgeweld. In 1579 wordt de grote klok van de kerk door de Geuzen geroofd en wordt de parochie door de Malcontenen meermaals gebrandschat. Op het einde van de 17de eeuw breekt de Negenjarige Oorlog (1688-1697) uit, waarbij Ingooigem erg te lijden heeft onder de opeisingen van voedsel, paarden en mankracht. In 1694 is er een opvallend hoog sterftecijfer.
In 1736 wordt er een tiendeboek van de gemeente opgemaakt door Joseph of Joannes Valcke, een landmeter uit Otegem. Valcke baseerde zich op een thans onvindbaar landboek van 1713 dat werd opgemaakt door Andries de le Fevre, een landmeter uit Anzegem bijgestaan door Joannes Van Houtte, schepen van de gemeente en Lowijs Veijs, griffier van Ingooigem.
Alle grondpercelen van de gemeente werden opgemeten en de aard van de gronden werd vastgesteld. Zes verschillende vormen van bodemgebruik werden onderscheiden, met name hofstede, akkerland, bos, weide, meers en heide. De landelijke gemeente wordt door Valcke opgedeeld in veertien wijken. Het huidige stratenpatroon is herkenbaar op de kaart horende bij het tiendeboek, de meeste ervan hebben ondertussen wel een andere benaming.
Ingooigem telde in 1736 195 hofsteden, in het getal zitten zes herbergen, één molen en een smidse inbegrepen. In een rapport uit 1786 opgesteld op vraag van de Oostenrijkers is er sprake van twee molens.

In 1854 wordt de bestaande kerk met driebeukig schip en middentoren met achtzijdige bovenbouw vervangen door de huidige kerk naar ontwerp van de Kortrijkse architect P. Croquison. Op de grens met Anzegem stond nog een kapel, opgericht door de heer van Vichte, zij werd echter onder het Frans bewind afgebroken.
Van de bakstenen bergmolen aan de Heirbaan rest heden enkel nog de molenromp.

In 1904-1905 laat Stijn Streuvels (pseudoniem van Frank Lateur) een huis bouwen dat de naam "Het Lijsternest" krijgt (Stijn Streuvelsstraat nummer 25). De woning wordt uitgebreid in 1906 en in 1911. Hij leefde en werkte er tot aan zijn dood op 15 augustus 1969. Ingooigem en zijn omgeving spelen een belangrijke rol in het oeuvre van Streuvels (De Vlasschaard, De teloorgang van de Waterhoek, Het leven en de dood in de ast en de vier delen van zijn memoires). Heden is "Het Lijsternest" in eigendom van de provincie en ingericht als Provinciaal Museum Stijn Streuvels.

Op 25 oktober 1918 wordt Ingooigem na zware gevechten door de 9th Scottisch Division bevrijd van de Duitse bezetters. De slachtoffers worden begraven in een gemengd Duits-Brits oorlogskerkhof het zogenaamd "Ingoyghem Military Cemetery" gelegen in de Pastoor Verrieststraat met 81 Britse en 54 Duitse graven.

In hoofdzaak landbouwgemeente, de inkomsten uit de landbouw worden in de 19de en het begin van de 20ste eeuw aangevuld met thuisnijverheid (spinnen, weven van linnen en kantklossen). Uit een nijverheidsstatistiek blijkt dat deze huisnijverheid, op enkele kantwerksters na in 1910 verdwenen is.
Door de beperktheid in de oppervlakte van het belangrijke textielcentrum Vichte, wijken in de jaren dertig van de 20ste eeuw en in de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog enkele bedrijven uit naar het naburige Ingooigem; onder meer tapijtweverij Balcaen, weverij N.V. Delabie en Maurice Furnière N.V. (weverij van meubelstoffen) hebben hun vestigingsplaats in de gemeente.
In de jaren zeventig is nog steeds een groot deel van de beroepsbevolking tewerkgesteld in de textielsector (onder meer tapijt- en katoennijverheid) en in de confectie. Tevens werkt een groot deel van de beroepsbevolking buiten de gemeente.

Straatdorp met goed bewaard stratenpatroon, reeds herkenbaar op de kaart horende bij het tiendeboek van de gemeente (1736) en de Ferarriskaart (1770-1778). De belangrijkste straten zijn de Ingooigemplaats, de Ingooigemstraat en de Pastoor Verrieststraat.
Landelijke gemeente, vooral bekend als woonplaats van Hugo Verriest en Stijn Streuvels waarvan het grootste deel van de totale oppervlakte nog steeds wordt ingenomen door landbouwgrond en bos. Verspreide hoevebouw, verschillende hoeves klimmen op tot in de 18de eeuw en bestaan uit losstaande bakstenen bestanddelen. In de Vossestraat vinden we een voor de streek zeldzaam voorbeeld van een schuur in vakwerkbouw.
Langs de Heirbaan ontwikkelt zich een industrieterrein zogenaamd Huttegem.

  • Dit is West-Vlaanderen, steden-gemeenten-bevolking, I, Sint-Andries, 1959, p. 630-635.
  • HASQUIN H., Gemeenten van België. Geschiedkundig en administratief-geografisch woordenboek, deel. 1, Brussel, 1980, p.436-437.
  • SANTENS F., Ingooigem in 1736, Vichte, 1994.

Bron: DE GUNSCH A. & DE LEEUW S. met medewerking van CALLENS T. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Anzegem, Deelgemeenten Anzegem, Gijzelbrechtegem, Ingooigem, Kaster, Tiegem en Vichte, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL27, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: De Gunsch, Ann; De Leeuw, Sofie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Ingooigem [online], https://id.erfgoed.net/themas/14684 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.