Geografisch thema

Heerbaan

ID
14788
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14788

Beschrijving

Straat die loopt van het kruispunt met de Stasegemsesteenweg op de wijk Molhoek tot op het grondgebied van Deerlijk, waar de straat de benaming Kortrijkse Heerweg krijgt. Ontstaan als onderdeel van de Romeinse heerweg (zie straatnaam) tussen het Noordfranse Cassel en Oudenaarde. Volgens De Flou wordt de naam "Erstraete" (Heerstraat) voor het eerst vermeld in 1371. Naar verluidt krijgt de straat later de benaming Kapelstraat, die bij de fusie in 1977 van de gemeentes Harelbeke, Bavikhove en Hulste terug wordt vervangen door Heerbaan.

Naar verluidt wordt deze belangrijke verbindingsweg in 1716 gekasseid. De kaart uit het landboek van Harelbeke-buiten, opgemaakt in 1768 door landmeter Frans De Bal, vermeldt de straat als "Herwegh van Cortrijck naer Deerlijck" en duidt enkele sterk verspreide hoeves aan, voornamelijk aan de noordzijde van de straat. Op de Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden, opgenomen op initiatief van Graaf de Ferraris (1770-1778), wordt de weg weergegeven als een grotendeels beboomde weg zonder noemenswaardige bebouwing.

Op de Atlas der Buurtwegen (1845) wordt de "Deerlijkschen heirweg" weergegeven als "Chemin n° 2" met als beschrijving "Chemin de terre de Courtrai vers Deerlyck"; de weg vertrekt vanaf de "Strop" (grens met Kortrijk voor de fusie) en loopt over de huidige Zandbergstraat, Jan Breydelstraat, Gulden-Sporenstraat, Heerbaan tot aan de grens met Deerlijk.

Ten zuiden van de weg worden in 1954-1955 twee waterputten, bewoningsresten en een graf uit de Midden-Romeinse periode teruggevonden. In 1968 ontstaan ten zuiden van de voormalige heerweg de Gavers (zie Eikenstraat) na het opspuiten van het zand voor het aanleggen van de autostrade E17. Rond de ontstane vijver wordt een natuur- en recreatiedomein aangelegd.

Thans secundaire uitvalsweg richting Deerlijk en Kortrijk, voorzien van wegdek met betonplaten. Gevarieerde bebouwing waarvan de oudste dateert uit het derde kwart van de 19de eeuw en bestaat uit kleine eenlaagshuizen zoals nummer 82, gebouwd in 1870 door landbouwersfamilie Vandecasteele. Verankerde, gecementeerd en wit beschilderd volume met imitatievoegen; licht getoogde openingen in omlijstingen met sluitsteen; vernieuwde PVC-goot. Nummer 101, bewaard, verankerd volume op de oude rooilijn, gebouwd in 1864 door landbouwer A. Brabant; aan straatzijde wit beschilderde gevel op zwarte (deels bepleisterde) plint. Vrij grondig herbouwd, zie hervoegd metselwerk en onder meer nieuwe openingen, schrijnwerk, enzomeer. Nummer 105, klein volume van vier traveeën, opgetrokken in 1894 door herbergier Ferdinand Vandenburrie. Bepleisterde voorgevel met schuiframen en bewaarde duimen. Nummers 116-118, nu als het ware samenstel volgens spiegelbeeld gebouwd rond 1900 (volgens het kadaster nummer 118 in 1894 en nummer 116 in 1900) door timmermannen Gustave en Lodewijk Allegaert. Bepleisterde voorgevels, bij nummer 118 met vergroot venster. De buurpanden zijn in dezelfde periode gebouwd, doch in de loop van de 20ste eeuw verhoogd, verbouwd en uitgebreid. Dieper gelegen (verlichte) muurkapel geïntegreerd bij de woning nr. 108; de woning wordt volgens het kadaster samen met een naastgelegen magazijn in 1934 gebouwd in opdracht van Martha Roose.

Veel hedendaagse bebouwing onder meer op de hoek met de Gaversstraat, grote appartemenscomplexen en ten noorden van het domein De Gavers verschillende vrijstaande woningen. Nummer 256, "Woning C. Declerck", bakstenen eengezinswoning gebouwd in 1988-1989 naar het ontwerp van het architectenbureau Jan Vanheuverzwijn-Valembois. Compacte, symmetrisch uitgewerkte woning op vierkante plattegrond georiënteerd naar de tuin met zichtlijn naar het achter gelegen natuurgebied De Gavers.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Harelbeke, 1872/17, 1895/9, 1900/14, 1901/29, 1934/52.
  • Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten VI, nr. 1933: Vierde carte figurative van den vierden canton genaemt Wijde Gracht palende west ten suyden den volgenden canton, in Landboek van Harelbeke-buyten, J. De Lannoy naar plan van F. De Bal, 1768.
  • Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten VI, nr. 1933: Vijfde carte figurative van de vijfden canton genaemt den Teerlinck palende west ten suyden over het Galge straatjen den volgenden canton, in Landboek van Harelbeke-buyten, J. De Lannoy naar plan van F. De Bal, 1768.
  • Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten VI, nr. 1933: Negenste carte figurative vanden negensten canton genaemt den Gavercouter palende suyd ten oosten over de Gaverbeke de twee volgende cantons, in Landboek van Harelbeke-buyten, J. De Lannoy naar plan van F. De Bal, 1768.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1925, Deel V, kolom 680.
  • Konfrontaties in moderne architectuur, Een promenade in en rond Kortrijk, Kortrijk, 1990, p. 123.
  • LAMPAERT F., De Harelbeekse straatnamen in 1845, in Tijdingen van de Roede van Harelbeke, jg. 2, nr. 3, 1999, p. 4.
  • MATTON A., FERFERS F., Harelbeke in de Romeinse tijd, in De Roede van Harelbeke (De Leiegouw), nr. 12, Harelbeke, 1993, p. 9.
  • Straatnamen Harelbeke van a tot z, Harelbeke, 2002, p. 24-25.
  • VERMEERSCH P., Un site Tjongerien à Harelbeke, Gavermeersen, in West-Vlaamse archeologica, 1978, p. 33-35, 68-69.

Bron: VANWALLEGHEM A. & CREYF S. 2009: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Harelbeke, Deel I: Stad Harelbeke, Deel II: Deelgemeenten Bavikhove en Hulste, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL42, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje; Creyf, Silvie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Kapel toegewijd aan Sint-Anna ten Drieën

  • Is deel van
    Harelbeke


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Heerbaan [online], https://id.erfgoed.net/themas/14788 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.