Geografisch thema

Leiestraat

ID
14816
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14816

Beschrijving

Straatje in het centrum van Harelbeke, dat loopt van de Markstraat naar de Twee-Bruggenstraat, loodrecht op de Leie cf. benaming die reeds in 1616 voorkomt. De Leie is de circa 200 kilometer lange rivier die ontspringt in het noorden van Frankrijk en in Gent uitmondt in de Schelde. De benaming Leie verwijst naar een tiendegebied, volgens De Flou voor het eerst vermeld in 1768, en een leengoed te Harelbeke, volgens De Flou voor het eerst vermeld in 1502. De Leiestraat behoort tot de oudste straten in Harelbeke en heeft van oudsher tot de bouw van de viaductbrug de functie van een uitvalsweg. Oorspronkelijk vormt de straat via een brug de enige verbinding tussen het centrum van Harelbeke en de omliggende dorpen waaronder Bavikhove en Hulste.

Die brug, later onder meer de "Hooghe Leyebrugghe" genoemd en thans de "Hoge Brug", heeft altijd een belangrijke rol gespeeld. Het is lange tijd de enige brug tussen Kortrijk en Deinze en heeft eeuwenlang de doortocht van vreemde legers mogelijk gemaakt. Om die reden wordt de brug talrijke keren beschadigd of afgebroken; er is door de eeuwen heen sprake van een ophaal-, draai-, schuif- of rolbrug. In de 18de eeuw is de brug een belangrijk knooppunt in het wegennet van Harelbeke. Voor de heropbouw van de brug wordt er eertijds "brugghegelt" geïnd bij de niet-poorters van de stad. In 1737 tekent architect Jean-Baptiste Simoens uit Gent een plan voor een stenen brug met drie bogen.

De Leiestraat zelf liep langs het toenmalige Marktplein, dat aan de noordzijde was afgebakend door het stadhuis. Reeds aangeduid op de kaart van Jacob van Deventer (1560) en in het renteboek van de heerlijkheid Overacker (1607): de straat loopt er verder over het tracé van de huidige Overleiestraat. In 1614 bouwen de magistraten van de kasselrij Kortrijk op de hoek met de Markstraat (Markstraat nr. 38) het kasselrijhuis. De gravure van Sanderus (1641) geeft een imposant bouwwerk weer op de hoek en voor de rest enkel bebouwing aan de noordzijde. Een plan van de hoeve "Te Walle" met diverse aantekeningen, van de hand van Frans De Bal in 1737, geeft de toenmalige Leiestraat weer met enkele huizen aan weerszijden van de straat. Op een plan met het centrum van Harelbeke, opgemaakt door landmeter P.C. Steur in 1807, wordt de straat omschreven als "Chemin d'Haerlebeke à Bavicove"; de straat leidt op de kaart naar de toenmalige draaibrug over de Leie. Op de Atlas der Buurtwegen (1845) wordt de straat samen met de huidige Overleiestraat gecatalogeerd als "Chemin n° 4" met als beschrijving "Chemin pavé d'Harlebeke à la chaussée de Bruges".

In het stadsarchief van Harelbeke is een tekening bewaard uit 1936 van de toenmalige Leiestraat met aanduidingen van een geplande straatverbreding aan de noordkant van de straat. De bebouwing aan de zuidzijde bestaat volgens de tekening voornamelijk uit magazijnen gelegen op de grond van de woning op de hoek van de Marktstraat en de Leiestraat (Markstraat nummer 38). In 1947 verkoopt het hospitaal een stuk grond van 8,94 are aan de Belgische Staat om een nieuwe brug te bouwen over de Leie.

In de jaren 1970 wordt de bebouwing aan de oostzijde van de Leiestraat, waaronder het beschermde stadhuis afgebroken en vervangen door grootschalige appartementsgebouwen (nummer 12 van 1970 en het gebouw Marktplein nummers 10-12 van 1976) die aansluiten op het Marktplein. Ook het herdenkingsmonument moet wijken en verhuist naar de zuidzijde van de Sint-Salvatorskerk (Gentsestraat°. Daarop volgt de bouw van de imposante viaduct over de Leie. Thans is de zuidzijde van de straat beperkt tot enkele rijhuizen uit de eerste helft van de 20ste eeuw.

  • Archief Technische Dienst Harelbeke, Bouwaanvragen: Harelbeke, 1936/52.
  • Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Harelbeke, 1970/3,1976/8.
  • Rijksarchief Kortrijk, Kerkarchief Harelbeke, nr. 15808: Renteboek van de heerlijkheid Overacker met kaarten op papier, 1607.
  • Rijksarchief Gent, Kaarten en Plannen, nr. 2721: Plan van de hoeve "te Walle" te Harelbeke, met diverse aantekeningen, 1737.
  • Rijksarchief Kortrijk, Kaarten en Plannen, nr. 520: Plattegrond van de gemeente Harelbeke, getekend door P.C. Steur, landmeter, in uitvoering van het besluit van de prefect van 1806, 1807.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1929, Deel IX, kolommen 509, 511.
  • Harelbeke grafelijke stad, Harelbeke, 2003, p. 173, 238.
  • LAMPAERT F., De Harelbeekse straatnamen in 1845, in Tijdingen van de Roede van Harelbeke, jg. 2, nr. 3, 1999, p. 3.
  • Straatnamen Harelbeke van a tot z, Harelbeke, 2002, p. 40.
  • WOSTIJN A., Harelbeke in de Spaanse tijd, 1585-1713, in De Roede van Harelbeke (De Leiegouw), nr. 14, Harelbeke, 1994, p. 15-16, 161, 175.

Bron: VANWALLEGHEM A. & CREYF S. 2009: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Harelbeke, Deel I: Stad Harelbeke, Deel II: Deelgemeenten Bavikhove en Hulste, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL42, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje; Creyf, Silvie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Interbellumwoning van 1936

  • Is deel van
    Harelbeke


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Leiestraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/14816 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.