De aanleg van het plein dateert van kort na de Eerste Wereldoorlog; het werd toen Maarschalk Fochplein genoemd.
In het verleden was dit plein ingenomen door de gesloten hoekbebouwing Tiensestraat-Diestsestraat die de "Radermarkt" of latere "Hooimarkt" ter hoogte van het Sint-Pieterskoor omringde (zie Margarethaplein). Binnen het kader van de 19de-eeuwse stadsverfraaiing werd dit historische stadsweefsel echter in de jaren 1869-1875 lijnrecht doorbroken voor de verlenging van de "Statiestraat" tot aan de Grote Markt (Bondgenotenlaan), waardoor vanaf het station een wijds perspectief gecreëerd werd op het stadhuis en de Grote Markt. Na de nodige onteigeningen en sloop van panden - onder meer van het vroegere 18de-eeuwse "Brouwershuis" – werd dus een doorsteek gerealiseerd met tijdstyperende neoclassicistische bebouwing.
Augustus 1914 werd deze site echter in puin gelegd. Bij de wederopbouw stond de - reeds vóór de oorlog gestelde - esthetisch-stedenbouwkundige problematiek omtrent de doorgetrokken Statiestraat centraal: het vergezicht op het stadhuis diende te worden afgeschermd en het vroeger "gesloten" pleinkarakter van de Grote Markt hersteld. De oprichting van een zogenaamd "schermblok" zou het onderwerp vormen van talrijke discussies en polemieken. Tussen de diverse ingediende voorstellen werd het ontwerp van architect E. Janlet weerhouden. Op basis hiervan werd een rooilijnen- en onteigeningsplan opgesteld dat in 1919 werd goedgekeurd: de Statiestraat werd in haar laatste verlengstuk deels ingekort en deels trechtervormig verruimd, de rooilijnen van de omliggende straten verlegd, de terreinen onteigend en te koop gesteld en de bestaande wegenis ontdubbeld voor de centrale inplanting van het "schermblok", dat uiteindelijk om financiële redenen nooit werd gerealiseerd en plaats moest ruimen voor een zone met groenaanplanting. In 1925 kreeg het plein zijn benaming naar de Franse maarschalk Ferdinand Foch (1851-1929), in 1917 opperbevelhebber van de geallieerde troepen aan het westfront. De pleinwanden werden ingenomen door handels- en horeca-/woonpanden in karakteristieke "wederopbouwstijl": het in 1923-1926 heropgerichte "Brouwershuis" 1 (zie Margarethaplein 12), 16, de sobere traditionele versies met meer eigentijdse inbreng 17 (1920, architect L. Landeloos; huidige dakverdieping en pui van 1945) en 18 (1920, architect V. Rosseels; in 1946 hersteld met vervanging van vroegere geveltop door huidige dakverdieping en inbreng van arduinen pui) en het uitgesproken historiserende 21 als annex van het "Tafelrond" (Grote Markt 6).
Mei 1944 werd het plein opnieuw grotendeels verwoest. De wederopbouw werd gereglementeerd door een in 1946 opgesteld B.P.A. en strikte bouwverordeningen, gericht op de realisatie van een esthetisch geheel dat diende te harmoniëren met de gotische monumenten rond de Grote Markt. Het verticale ritme binnen de pleinwanden 2 tot 10 en 11 tot 15 zou bepaald worden door een opeenvolging van gevels met uitkragende volumes in de bovenbouw. Bijzondere richtlijnen waren verder van toepassing voor onder meer de hoogte van de panden en het gabariet van de daken, het gebruik van de materialen en de verplichte inbreng van luifels boven de begane grond. Hiernaast konden de eigenaars echter de architecturale vormgeving van hun gevel vrij bepalen. Indien het merendeel van de panden werd opgevat met nagenoeg eenzelfde strakke gelaagdheid met brede vensterregisters, vertonen in afwijking hiervan nummers 8 en 12 een symmetrische ordonnantie met dubbele vensterpartijen en balkondeuren of loggia’s, nummer 5 (zie Diestsestraat 8-10) een brede rastervormige skeletstructuur, 13 – als boekhandel Fonteyn opgericht in 1949 door de Brusselse architect J. Franssen met in de bovenbouw appartementen in duplex structuur en tot voor kort nog intact bewaard – een originele uitwerking, 4 en 15 een eerder traditionele vormgeving met verticale opstelling van gekoppelde rechthoekige en rondbogige vensters en nissen.
De huidige pleinaanleg dateert van 1975. Toen werd de groenzone doorsneden door een dubbele wegenis in het verlengde van de Bondgenotenlaan en werd de kop van het plein opgeluisterd door het bronzen beeld van "Fonske", vervaardigd door beeldhouwer J. Claerhout. Aan de Stad geschonken door de K.U.Leuven naar aanleiding van haar 550-jarige viering, symboliseert het beeld de "bron der wijsheid" en werd het te midden van een vierkant waterbassin geplaatst boven een sokkel met opschrift "FONS SAPIENTIAE - DE UNIVERSITEIT AAN DE STAD - 1425-1975". Het plein zal kortelings heringericht worden volgens ontwerp van het bureau Robbrecht en Daem en Van Hee Architecten, met nieuwe wegenis en centraal de constructie van een "perroneiland", een als bushalte door keramiektegels overdekte glas- en staalconstructie; voorts met ondergrondse fietsenparking.
Bron: MONDELAERS L. & VERLOOVE C. met medewerking van VAN ROY D., VAN DAMME M. en MEULEMANS K. 2009: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Vlaams-Brabant, Leuven binnenstad, Herinventarisatie, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen VLB2, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Verloove, Claartje; Mondelaers, Lydie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Omvat
Hoekcomplex Brouwershuis
Omvat
Winkel- woonhuis
Is deel van
Leuven
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Rector De Somerplein [online], https://id.erfgoed.net/themas/15092 (geraadpleegd op ).
Beheerder fiche: Stad Leuven
Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.