Geografisch thema

Kerkstraat

ID
15236
URI
https://id.erfgoed.net/themas/15236

Beschrijving

De met bomen afgezette Kerkstraat is een belangrijke historische invalsweg tot de stad. Zij loopt van het voormalige Sint-Blasiusgasthuis naar het Justitieplein. Het Justitieplein werd aangelegd na het dempen van de zogenaamde Visgracht, een arm van de Dender die daar plaatselijk een eilandje in de Dender deed ontstaan en waar eertijds een burcht had gestaan. Het huidige Justitiepaleis werd circa 1922 door Valentin Vaerwyck ontworpen en in 1927 officieel in gebruik genomen.

Het voormalige Sint-Blasiusgasthuis biedt nu onderdak aan het administratief centrum van het OCMW. De vroegere kapel werd omgevormd tot een polyvalente ruimte en Zaal Steenpoort van het Cultuurcentrum Belgica. De naam Steenpoort herinnert aan de historische Steenpoort of Gentse Poort die zich in de nabijheid van het Sint-Blasiusgasthuis bevond. Deze poort werd een laatste keer herbouwd onder het Hollandse bewind in 1822 maar werd na de oorlogsschade van de Eerste Wereldoorlog afgebroken. Ook het Sint-Blasiusgasthuis werd volledig verwoest en in 1926 door een nieuw ziekenhuis vervangen.

De Kerkstraat vormt tevens de afsluiting van de noordelijke zijde van de Grote Markt waarbij de huizenrij naast het Vleeshuis, die na de Eerste Wereldoorlog opnieuw opgetrokken werd, zowel langs de Kerkstraat als langs de Grote Markt een gevel heeft.

De Kerkstraat is een van de oudste straten van Dendermonde waarlangs heel wat belangrijke gebouwen gelegen waren, niet in het minst de Onze-Lieve-Vrouwekerk waaraan ze haar naam dankt. In het midden van de straat liep de Kerkgracht. Deze werd waarschijnlijk in de 13de eeuw gegraven en was zeker in 1765 volledig overwelfd. Hieraan dankt de Kerkstraat haar breed en rechtlijnig uitzicht.

De naam Kerkstraat werd aanvankelijk enkel gegeven aan het gedeelte ten noorden van de Kerkgracht, van aan het kerkhof tot aan het Vleeshuis. Tussen het kerkhof en de Steenpoort sprak men van Muide of Munt en de huizenrij naast het Vleeshuis werd toepasselijk als Achter ‘t Vleeschhuis aangeduid. Het gedeelte ten zuiden van de Kerkgracht heette Dievenstraat. Het historisch belang van de straat wordt nog geïllustreerd door de naamgeving in de Franse Tijd namelijk Rue de Bonaparte.

Verschillende sociale en religieuze instellingen waren in de Kerkstraat gevestigd, namelijk de Onze-Lieve-Vrouwekerk, het Heilige Geesthuis (nu behorend tot het klooster Sint-Vincentius a Paulo en daarvoor tot het Convent van de Arme Klaren), het Weeshuis (nu Heilige Maagdcollege), het Sint-Blasiusgasthuis (nu OCMW en gedeeltelijk Cultuurcentrum Belgica, Zaal Steenpoort), het Vleeshuis (nu Oudheidkundig Museum), het klooster Sint-Vincentius a Paulo en het Sint-Vincentiusinstituut. Tevens telde de straat vele fraaie heren- en burgerhuizen.

De Kerkstraat werd in september 1914 bijna volledig in puin gelegd. Van de woningen tussen de Onze-Lieve-Vrouwekerk en het Justitiepaleis bleven slechts enkele gevels gevrijwaard. De rooilijn werd vastgelegd door het Algemeen Aflijningsplan van stadsarchitect Alexis Sterck (Dendermonde) uit 1915, waarbij de breedte van de straat behouden bleef. Tot voor zover de inbreng van het stadsbestuur; de heropbouw van de zwaar geteisterde Kerkstraat werd voor het overige volledig overgelaten aan particulier initiatief. Dit resulteerde in een groot aantal bouwaanvragen in de jaren 1920. Als we de vooroorlogse situatie vergelijken met deze bouwaanvragen, valt het op dat in meerdere gevallen de puinen opgekocht werden door nieuwe opdrachtgevers. Deze deden beroep op zowel architecten van binnen Dendermonde als op architecten van elders. Bij de huizen die gerealiseerd werden, werd er vooral teruggegrepen naar een 19de-eeuws gevelschema. Men paste het toe in allerlei neostijlen en variaties daarop. We kunnen hier dan ook spreken van mengstijlen gebaseerd op de verschillende historische stijlen, voorzien van een rijke ornamentiek. Door het veelal ontbreken van bepleistering wordt de nadruk gelegd op de ‘materiaalechtheid’ van het metselwerk in bak- en natuursteen ook al werd er imitatienatuursteen of gecementeerde ornamenten gebruikt.

Van de bebouwing tussen de Onze-Lieve-Vrouwekerk en het Justitiepaleis werden slechts enkele belangrijke gebouwen, zoals het voormalig Weeshuis en de Heilige Geestkapel, getrouw heropgebouwd. Het neoclassicistische herenhuis nummer 10 waarvan de gevel gespaard gebleven was, de herenwoning nummer 33 en 57 en het voormalige Postgebouw werden ook als zodanig gerestaureerd. Voor nieuwe gebouwen met een openbare functie werd geopteerd voor neotraditionele stijlen zoals de Bestuurderswoning van de Vrije Vakschool (nummer 36) en het gebouw van de Société Anonyme du gaz et de l’électricité (nummer 64-66).

  • Vlaamse Overheid, Ruimte & Erfgoed, Afdeling Oost-Vlaanderen, Onroerend erfgoed, archief.
  • BOSTEELS K., Majolica en faience uit de Kerkgracht, Dendermonde, 1992.
  • DE KEYSER J., Techniek en kunst. De ingenieuze neogotiek, Leuven, 1997.
  • DE VLAMINCK A., De stad en de heerlijkheid van Dendermonde. Geschiedkundige opzoekingen, (heruitgave) Staden, 1998.
  • SMETS M. (ED.), Resurgam. De Belgische wederopbouw na 1914, Brussel, 1985.
  • STROOBANTS A., Architectonisch ontwerpen en bouwkundig tekenen te Dendermonde, in Architectuurtekeningen uit de historische steden van België, Antwerpen, 1985.
  • STROOBANTS A., Dendermonde 1898-1914 op prentbriefkaarten, Dendermonde, 1995.
  • STROOBANTS A., Verering verbeeld. Dendermondse standbeelden en monumenten, Dendermonde, 1998.
  • VERBRUGGEN K., De wederopbouw van Dendermonde na 1914, onuitgegeven eindverhandeling Katholieke Universiteit Leuven, afdeling Architectuur, 1981.

Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Berlare, Buggenhout, Lebbeke, Waasmunster, Hamme en Zele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 20n, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Verbeeck, Mieke; Duchêne, Helena
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis met winkel

  • Omvat
    Conciërgewoning Nationale Bank

  • Omvat
    Directeurswoning van de Vrije Vakschool

  • Omvat
    Ensemble van burgerhuizen

  • Omvat
    Heilige Geestkapel

  • Omvat
    Herberg Den Hert

  • Omvat
    Herenhuis

  • Omvat
    Herenhuis

  • Omvat
    Herenhuis

  • Omvat
    Herenhuis

  • Omvat
    Herenhuis

  • Omvat
    Herenhuis Van Winckel

  • Omvat
    Hoekhuis

  • Omvat
    Hoekhuis met winkel

  • Omvat
    Interbellumwoningen met mode- en pasteiwinkel

  • Omvat
    Nationale Bank

  • Omvat
    Notariswoning

  • Omvat
    Postkantoor

  • Omvat
    Samenstel van burgerhuizen

  • Omvat
    Samenstel van burgerhuizen ontworpen door Emeri Couck

  • Omvat
    Sint-Blasiusgasthuis

  • Omvat
    Sint-Vincentiusinstituut

  • Omvat
    Stadswoning

  • Omvat
    Weeshuis

  • Omvat
    Zaal en cinema Belgica

  • Is deel van
    Dendermonde


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kerkstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/15236 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.