Straat ten westen van het centrum van Waregem, gelegen in het uiterste westen, tegenaan de grens met Desselgem. De straat loopt van de Deerlijkseweg in noordelijke, noordwestelijke, westelijke en opnieuw noordelijke richting tot tegenaan de Desselgemseweg. De straatnaam is een verkorting van het woord 'hospitaal' en verwijst naar verluidt naar de 'hospitaalridders' of Orde van Malta, de ridderorde die van oudsher de Sint-Janshoeve (nummer 84) en de bijhorende, uitgestrekte landerijen bezat.
Naar verluidt al sinds de 14de eeuw de locatie van de foncier van de heerlijkheid van Sint-Jan, die één van de oudste bezittingen was van de ridders van de Orde van Malta. Reeds in 1370 wordt langs de straat ook de Spitaalmolen, de oudste molen van Waregem, vermeld, eigendom van de ridderorde. Eerste weergave van de straat en de toenmalige bebouwing op een kaart uit het landboek van Waregem, opgetekend door Anthone Van Outrive in 1753-1757: langs het bochtige straattracé situeren zich de molen en verschillende hoevesites, kleinere en omwalde. Op de Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden, opgenomen op initiatief van Graaf de Ferraris (1770-1778), zelfde weergave doch ongeveer halverwege de straat aanduiding van de "Spital Meulen". Ten tijde van de Franse Revolutie worden zowel de Sint-Janshoeve als de molen als openbaar bezit verkocht. Sinds de aanleg van de spoorlijn Gent-Kortrijk circa 1839 is het meest noordelijke stuk van het straattracé, dat eertijds aansloot op de Kruiskensstraat, licht gewijzigd; deels dus parallel lopend aan de spoorlijn. Op een kaart uit de Atlas der Buurtwegen (1844) wordt de straat samen met de Remi Vanmeerhagestraat, Caseelstraat en Oude Desselgemstraat vermeld als "Chemin n° 49", met als beschrijving "Chemin de Wareghem à la ferme de l'Enfant Hoste" of "Pontstraat". Tussen 1892 en 1913 wordt de molen gesloopt.
Straat met zeer grillig verloop en enkele historisch gegroeide zijtracés; geasfalteerd wegdek. De straat wordt gekruist door de Hooibeek. Verspreide bebouwing, met voornamelijk landelijk karakter. De oudste bebouwing klimt zeker op tot de 19de eeuw, mogelijk tot de 18de eeuw doch de hoevesites dateren allemaal zeker uit de 18de eeuw. Nummer 93, hoevesite opklimmend tot de 18de eeuw zie weergave op een kaart uit het landboek van Waregem, opgetekend door Anthone Van Outrive in 1753-1757, doch in 1907 danig gewijzigd: het dieper gelegen woonhuis wordt omgevormd tot de huidige stal en een nieuw woonhuis aan de straat wordt gebouwd. Vermoedelijk wordt het woonhuis in het tweede kwart van de 20ste eeuw nog verbouwd en uitgebreid. Bruine baksteenbouw onder zadeldak met mechanische pannen, gebouwd volgens het dubbelhuistype. Verzorgde, gekartelde houten kroonlijst. Stalvleugel onder overkragend, geknikt zadeldak met mechanische pannen; groen beschilderd schrijnwerk. Nummer 117, in oorsprong zeker 18de-eeuwse hoevesite, gelegen naast de voormalige "Spitaalmolen". Eerste weergave op een kaart uit het landboek van Waregem, opgetekend door Anthone Van Outrive in 1753-1757; de huidige toestand klimt zeker op tot het primitief kadasterplan (circa 1835), waar de site eigendom is van notaris Karel Gheysens uit Harelbeke. In 1953 wordt het woonhuis verbouwd. Onverhard erf af te sluiten met rood beschilderd metalen hek tussen haag. Aan noordzijde, bewaarde stalvleugel onder licht overkragend zadeldak met op de kopgevel houten kapelletje waaronder bordje met opschrift "OLV / BID VOOR ONS". Nummer 142, hoevesite zeker opklimmend tot de 18de eeuw, zie eerste weergave op een kaart uit het landboek van Waregem, opgetekend door Anthone Van Outrive in 1753-1757; achter de 20ste-eeuwse bebouwing zijn nog deels de 19de-eeuwse gebouwen bewaard: een ouder woonhuis wordt in 1879 omgevormd tot landgebouw en een nieuw woonhuis wordt opgetrokken (afgebroken). In 1951 uitgebreid met de vlasschuur. Nummer 162, goed "Ter Damstraete", voormalig foncier van de leenheerschap van de Sint-Pietersheerlijkheid,weergegeven op een kaart uit het landboek van Waregem, opgetekend door Anthone Van Outrive in 1753-1757, waar een (later gesloopt) woonhuis op een omwalde mote wordt afgebeeld. Huidig woonhuis en de uitbreiding van de in kern zeker begin 19de-eeuwse schuur/stalvleugel dateren van de jaren 1960. Schuur/stalvolume: verankerde, bruine baksteenbouw onder overkragend, pannen zadeldak met centrale poort geflankeerd door stal- en bergruimtes. Deels bewaarde omwalling aan de straatkant. Nummer 181, hoevesite eveneens voor het eerst afgebeeld in het Waregemse landboek. Het woonhuis, dat in kern mogelijk dateert uit de 18de eeuw, is in 1942 uitgebreid; in 1944 bouw van de tweebeukige vlasschuur. Onverhard erf, van de straat afgesloten door betonnen hek. Eenlaags boerenhuis doorbroken door grote vensteropeningen en voorzien van een nieuw dak. Vlasschuur met centrale poort op hangrail onder beeldnisje.
Bron: VANWALLEGHEM A. & CREYF S. 2010: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Waregem, Deel I: Stad Waregem, Deelgemeente Sint-Eloois-Vijve, Deel II: Deelgemeenten Desselgem en Beveren-Leie, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL45, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje; Creyf, Silvie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Omvat
Burgerhuis
Omvat
Hoeve
Omvat
Hoeve met latere roterij
Omvat
Hoeve Te Sint-Jans
Omvat
Villa
Omvat
Vlashandelaarswoning
Is deel van
Waregem
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Spitaalstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/15379 (geraadpleegd op ).
Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed
Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.