Geografisch thema

Zwevezeelsestraat

ID
15580
URI
https://id.erfgoed.net/themas/15580

Beschrijving

Lange rechte verbindingsweg die loopt vanaf het kruispunt met de Kloosterstraat-Tieltsestraat (N35) en Oude Ardooisestraat tot aan de grens met Zwevezele (Wingene), alwaar hij verder loopt als Koolskampstraat. Vormt op Koolskamps grondgebied samen met de Oude Ardooisestraat en Ardooisestraat de noord-zuidverbinding tussen Zwevezele en Ardooie.

Op de Atlas der Buurtwegen (1846) "Swevezeel straet" genoemd en omschreven als "Chemin de Coolscamp à Swevezeele". Op een gemeentelijk kaartje in de publicatie "Dit is West-Vlaanderen" (1960) is de weg aangeduid als steenweg voor groot verkeer.

De Ferrariskaart (1770-1778) toont een recht tracé tot aan het kruispunt met de Laagstraat, dit deel is het drukst bebouwd aan oostzijde, het noordelijk straatdeel kent een bochtig tracé. Het oude tracé volgde vanaf de Mosselmarkt een eindje de Moskostraat, dan de Holdestraat, tot 1977 ook Kwadestraat genoemd, waarna ze opnieuw westwaarts draaide om ten slotte de huidige Oude Zwevezelestraat te bereiken.

In 1779 wordt op last van de baljuw het begin van de Zwevezeelsestraat gekasseid. In 1838 wordt nog een deel geplaveid. In 1874 lanceert men het idee om de Zwevezeelsestraat recht te trekken vanaf het kruispunt met de Laagstraat aan het gehucht Mosselmarkt tot de dorpskern van Zwevezele. In 1879 zijn de werken uitgevoerd. De oude kasseien worden gebruikt om de straten rond de kerk en Gemeentehuisstraat te plaveien.

De woning van de vooraanstaande familie de Mûelenaere (ter hoogte van nummer 76) werd in de volksmond "het kasteeltje" genoemd. Omstreeks 1762 wordt er door Gregorius de Mûelenaere een rosmolen om olie te persen uitgebaat. Later zou deze installatie verhuizen naar de molensite van de "Plaatsemolen" (zie Molenstraat). In 1831 sticht burgemeester Amandus de Mûelenaere er zijn brouwerij ten zuiden van het woonhuis. Vier gevluchte Franse zusters van de Heilige Kindsheid van Sainte-Colombe-lez-Sens vinden er in 1904-1905 een onderkomen vooraleer te verhuizen naar de Kaaistraat in Ardooie. Omstreeks 1975 worden de woning en de oude brouwerij afgebroken en in 1976 vervangen door het "huis Jerusalem", de huidige landelijke villa, die jarenlang dienst doet als buitenverblijf voor de grauwe zusters uit Roeselare.

In 1889 wordt de stoomtramlijn Hooglede-Roeselare-Ardooie-Zwevezele-Tielt aangelegd. Binnen Koolskamp loopt deze lijn van noord naar zuid langs de Zwevezeelsestraat, vanaf het kruispunt met de verbindingsweg Pittem-Lichtervelde (N35) via een eigen bedding (nu Oude Ardooisestraat) om verder aan te sluiten op de Ardooisestraat. In 1918 wordt de tramlijn door de terugtrekkende Duitse troepen ter hoogte van het gehucht "Mosselmarkt" opgeblazen, hierbij wordt de gelijknamige herberg vernield. In 1952 wordt de tramverbinding tussen Ardooie en Zwevezele opnieuw opgedoekt.

Nabij het kruispunt met de Molenwegel, ligt in het begin van de 20ste eeuw het café "St.-Eloi", vanaf 1907 met bijhorende hoefsmederij Heyndrickx. Bij de Duitse aftocht op 16 oktober 1918 wordt de straat op twee plaatsen gedynamiteerd, hierbij vallen enkele burgerslachtoffers.

In 1938 wordt de Zwevezeelsestraat volledig vernieuwd en genivelleerd en voorzien van een fietspad. In 1968 wordt de straat opnieuw vernieuwd en in 1969 rechtstreeks verbonden met de Ardooisestraat. Deze rondweg, de Oude Ardooisestraat, wordt aangelegd langsheen de oude trambedding. Hierdoor wordt het centrum ontlast van een deel van het doorgaand autoverkeer.

Voornamelijk woon- en agrarische functie. Op de Ferrariskaart (1770-1778) concentreert de bebouwing zich aan het oosten van de straat ten zuiden van de huidige Laagstraat. De situatie is op de Atlas der Buurtwegen (1846) nog niet ingrijpend gewijzigd. Het gehucht "Mosselmarkt" is merkelijk drukker bebouwd. Thans is het straatdeel ten zuiden van de Laagstraat aan beide zijden druk bebouwd en sluit ze aan bij de dorpsbebouwing, ten noorden een meer verspreide landelijke bebouwing.

Nummer 102, gerenoveerde historische hoeve "Mosselmarkt", opgenomen als puntrelict in de Landschapsatlas. Genoemd naar het gelijknamige gehucht. Ligt op de plek waar tot 1880 de weg naar Zwevezele westwaarts zwenkte. Hoevesite en boerenhuis zijn tijdens de tweede helft van de 18de eeuw in twee opgesplitst. Reeds afgebeeld op de Ferrariskaart (1770-1778) als een volume, dwars op de Zwevezeelsestraat. Op de Atlas der Buurtwegen (1846) in haar huidige L-vormige constellatie, evenwel met kleiner landgebouw. Gelegen op de noordoostelijke hoek met de Laagstraat. Vertuind, grotendeels met betonklinkers verhard erf en toegankelijk via een recent ijzeren hekwerk in de Laagstraat. Losstaande volumes in L-vormige constellatie. Woonhuis aan noordzijde (nok parallel met de Laagstraat, mechanische pannen). Nieuwe dakgoot, vergrote vensteropeningen tot vlak boven de grond onder rechte baksteenstrek, vernieuwd schrijnwerk, deur, ramen en luiken. Dwars landgebouw onder Vlaamse pannen en recente dakgoot. Deels vernieuwde muuropeningen onder betonlatei en ingewerkt karrenwiel. Zuidelijke zijgevel met gedichte asemgaten en jaarsteen "1843". Achterliggend bakhuisje.

Nummer 117, hoevesite met nieuw woonhuis en twee roodbakstenen, 19de-eeuwse landgebouwen onder zadeldak (nok quasi dwars op de straat, Vlaamse pannen) rond verhard erf. Witgeschilderde erfgevel. Uilengat en datering (onleesbaar van op de openbare weg) in westelijke zijgevel van het noordelijke gebouw.

Nummer 118, kleine hoeve uit eerste helft 19de eeuw. Bij aanvang van het kadaster circa 1830 afgebeeld als twee vrijstaande gebouwen in L-vormige constellatie. Volgens kadaster wordt op de plaats van het oudere woonhuis circa 1833 een nieuw woonhuis opgetrokken in opdracht van Charles Vanseveren, eigenaar uit Brugge. In 1942 worden enkele mutaties door A. Samyn-Dheyne geregulariseerd waaronder de afbraak van een landgebouw en de vergroting van het woonhuis. Klein eenlaags woonhuis van drie traveeën onder zadeldak met mechanische pannen (nok dwars op de straat). Houten gootlijst, gecementeerde voorgevel met imitatiebanden, muuropeningen onder metalen I-profielen met rozetten, vernieuwd schrijnwerk.

Nummer 92, café "De Platte Buzze", afgebeeld op de Atlas der Buurtwegen (1846) als woonhuis van een hoevesite. Thans eenlaags volume onder zadeldak met Vlaamse pannen, (nok dwars op de straat), straatgevel uit midden 20ste eeuw in rode gevelstenen, houten gootlijst, natuurstenen plint, grote vensteropeningen onder rechte baksteenstrek, natuurstenen onderdorpels.

Vanaf het begin van de 20ste eeuw wordt de straat verder bebouwd. Nummer 72, woning in 1900 door veldwachter Pieter Tyberghien-Dewitte gebouwd. Eenlaags dubbelhuis van vijf traveeën onder mansardedak met mechanische pannen (nok parallel met de straat, drie houten dakkapellen met puntgevel). Vernieuwde dakgoot, vernieuwd parement met bewaarde gevelritmering, vernieuwd schrijnwerk, inclusief luiken. Zuidelijke zijgevel met jaarsteen "1900" en twee beluikte zoldervensters.

Nummer 14, burgerwoning uit het tweede kwart van de 20ste eeuw. Tweelaagse rijwoning van vier traveeën in gele gevelstenen (nok parallel met de straat, zwarte mechanische pannen). Vernieuwde gootlijst, geschilderde en gecementeerde plint. Parement verlevendigd door gevelbrede baksteenstrek en dito strekken boven de muuropeningen, natuurstenen onderdorpel. Boven de deur een driezijdige erker grotendeels in beton. Bewaarde, deels beglaasde deur met vast bovenlicht en rechter schuifraam op de benedenverdieping.

Woningen uit eerste helft 20ste eeuw in donkerrode baksteen onder zadeldak maar met vernieuwd schrijnwerk (nok parallel met de straat, mechanische pannen) onder meer nummer 59, tweelaags half vrijstaand woonhuis met bewaarde houten kroonlijst waaronder bloktandfries, vernieuwde natuurstenen plint; nummer 95, tweelaags rijhuis met naastgelegen garage onder lagere nok met gecementeerde plint en korfbogige muuropeningen.

Nummer 105, vrijstaand eenlaags dubbelhuis in donkerrode baksteen van drie traveeën (nok schuin ten opzichte van de straat, mechanische pannen), vernieuwde dakgoot waaronder een fries in gele baksteen, getoogde strekken boven de muuropeningen met alternerend een gele en rode baksteen. Natuurstenen onderdorpels en gecementeerde plint.

Nummer 91, half vrijstaande eenlaagse interbellumwoning. Dubbelhuis in oranjerode baksteen (nok evenwijdig met de straat, mechanische pannen), vernieuwde gootlijst waaronder bloktandfries. Lage geschilderde en gecementeerde plint. Muuropeningen onder betonnen lateien. Bewaard drieledig raamwerk met vast bovenlicht, vernieuwde deur.

Naoorlogse woningen, nummers 3-5-7-9, tweelaagse rijwoningen met winkelfunctie op de benedenverdieping, nummer 7 gesigneerd "ARCH. V.D. BERGHE". Nummer 61, vrijstaand dubbelhuis in rode baksteen van vijf/drie traveeën onder zadeldak met mechanische pannen (nok parallel met de straat). Vernieuwde bakgoot, plint met siercementering. Licht geprononceerde deurtravee met brede rondboogdeuropening en getrapte dagkanten. Rechthoekige vensteropeningen onder baksteenstrekken in dieperliggende velden, natuurstenen onderdorpels. Vernieuwd schrijnwerk.

Nummer 76, rustieke villa uit 1976 met grote beeldentuin en het overdekte atelier van beeldend kunstenaar Wim De Cauter. Gelegen op de plaats waar tot 1975 het kasteeltje van de familie de Mûelenaere stond. Op de plaats waar thans het atelier staat stond vroeger de door Amandus de Mûelenaere opgerichte brouwerij. Dit gebouw doet jarenlang dienst als buitenverblijf voor de grauwe zusters uit Roeselare, sinds 2005 is het de woning van beeldend kunstenaar Wim De Cauter. Afgebeeld op de Ferrariskaart (1770-1778) als groot L-vormig volume en twee achterliggende volumes haaks op de weg, met ten zuiden een waterpartij. Op de Atlas der Buurtwegen (1846) is het hoofdvolume aangepast, zijn de twee bijgebouwen vervangen door twee kleinere volumes en is de waterpartij gedempt en vervangen door een langwerpig volume haaks op de weg. Thans is een oudere tuinaanleg nog zichtbaar in onder meer de beukenrij en de haag langs de straatkant. Toegankelijk via fraai ijzeren hekwerk met tweedelig poortgedeelte en aparte voetgangerstoegang, vermoedelijk een restant van de oudere bebouwing. Atelier, op de plaats van de oude brouwerij met open onderbouw in hout en stomp tentdak met Vlaamse pannen.

Nummer 110, naoorlogse villa met tuinkapel, gebouwd als rentenierswoning van landbouwer Remi Baekelandt en zijn twee dochters Martha en Paula. Eenlaags volume in rode baksteen onder schilddak (nok parallel onder de straat, mechanische pannen). Centrale dakuitbouw met puntgevel. geriemde vensteromlijstingen met natuurstenen onderdorpel. Centrale rondbogige deuropening met licht geprononceerde omlijsting in baksteen. Achtergelegen bijgebouwen deels in een gelijkaardige materialen en uitvoering. Achtergelegen kleine tuinkapel onder treurwilg met geelbakstenen muren en onder betonnen lessenaarsdak waarin Onze-Lieve-Vrouwebeeld.

Nummer 161, naoorlogse villa in gele baksteen. Groot tweelaags volume in gele baksteen onder leien schilddak met classicerende toets. Woonhuis opgetrokken in opdracht van Richard Haspeslagh zaakvoerder van een vlasbedrijf dat zich in 1974 weet te heroriënteren tot groenteverwerkend bedrijf. De bedrijfsgebouwen (nummer 142) op het industrieterrein aan de overzijde van de weg liggen ten noorden van de Jostraat. "Dujardin Foods N.V." is thans één van de grote spelers op de Europese diepvriesmarkt.

  • Kadasterachief West-Vlaanderen, 207: Mutatieschetsen, Koolskamp, 1835/1, 1880/2, 1902/6, 1942/3.1946/5.
  • DAVID J., Paardengetrappel in Koolskamp, in Jaarboek van de heemkundige kring Ardooie-Koolskamp, jg. 3, 2007, p. 98-100.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Deel V, Brugge, 1925, kolom 145.
  • DENDOOVEN L., Dit is West-Vlaanderen. Steden, gemeenten, bevolking, 1960, p. 799.
  • VAN ACKER L., VERVENNE A. en CALLEWAERT A., Geschiedenis van Koolskamp, Koolskamp, 1996, p. 6; 160; 205; 210; 277; 280; 283; 297; 333.
  • [VERVENNE A.], Oude hoeven en hun bewoners te Koolskamp, Ardooie, 1997, p. 59, 86, 135-136.

Bron: SANTY P. & BOONE B., met medewerking van CALLAERT G. 2010: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Ardooie, deelgemeente Koolskamp, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL44, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Santy, Pieter; Boone, Benjamin
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Dorpswoningen

  • Omvat
    Herenhuis

  • Omvat
    Molenaarswoning

  • Omvat
    Villa

  • Is deel van
    Koolskamp


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Zwevezeelsestraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/15580 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.