Straat gelegen binnen het gelijknamige, landelijke gehucht ten zuidwesten van de dorpskern van Meise. Deze omgeving behoorde eertijds tot het abdijdomein van de norbertijnen van Grimbergen en behield volledig zijn oorspronkelijke eenheid en structuur met drie zwaartepunten: de kapel Onze-Lieve-Vrouw Geboorte en de twee hoeves Groot Amelgem en Klein Amelgem.

Aan de basis van het huidige gehucht lag volgens J. Verbesselt een Gallo-Romeinse villa, uitgebouwd tegen de zuidflank van de west-zuidwest - oost-noordoost georiënteerde leemrug die de waterscheiding vormt tussen het Zennebekken en het Rupelbekken. De aanwezigheid van een "heirbaan" op de kruin van deze heuvelrug en op ongeveer 700 meter van het gehucht versterkt de waarschijnlijkheid van een Gallo-Romeinse origine, te meer omdat deze weg ongeveer op de lijn ligt van Asse naar Elewijt. Verbesselt verwijst ook naar de indeling van het domein in drie velden of 'campa' van onge¬veer dezelfde oppervlakte, die samen 148 bunder of 12 'mansi' vormden.

In de 4de eeuw wordt de Frankische stamhouder Amalhari als bezitter van het domein geciteerd, maar of het domein van Amelgem mag vereenzelvigd worden met de 'villa de Amolringeheim', die vermeld wordt in de polyptiek van 868-869 van de abdij van Lobbes, kan niet met zekerheid worden uitgemaakt maar is wel waarschijnlijk.

In de feodale periode verbrokkelt Amelgem tot enkele min of meer uitgestrekte allodiale bezittingen met een zekere Wouter van Campenhout en het Sint-Goedelekapittel van Brussel als voornaamste eigenaars. In de loop van de 12de en 13de eeuw weet de pas opgerichte (1128) norbertijnenabdij van Grimbergen door aankoop en schenkingen het versnipperde domein te herenigen. Deze eigendomstoestand blijft ongewijzigd tot de Franse Revolutie.

De abdij bezat al in 1155 de 'altare de Amalrengem', de huidige kapel van Amelgem, die de zetel was van een niet onbelangrijke, zelfstandige parochie en waarvan de oorsprong wellicht teruggaat tot een Karolingische 'eigenkerk'. Op dat moment bezat de abdij ook al andere goederen, met name landerijen, weiden en twee watermolens. Het centrum van de exploitatie was het Hof van Amelgem, nu 'Groot Amelgem'.

Het landbouwareaal met een oppervlakte van ongeveer 135 ha vormde één aaneengesloten blok, in het noorden begrensd door de Heirbaan, in het zuiden door de Molenbeek. De oude veldindelingen met namen als vijverblock, lindevelt, grote cabbeeck, kleine cabbeeck en lang eussel leven nog altijd door in de kadastrale bescheiden.

Over het ontstaan van de hoeve Klein Amelgem bestaan er verschillende versies. Volgens de ene versie zou Amelgem al uit twee aparte kernen bestaan hebben in de 12de eeuw. De andere versie stelt dat er pas in de 17de eeuw een splitsing ontstond waarbij de kleine hoeve omstreeks 1690 zou zijn opgericht. Beide hoeven die tot de Franse Revolutie eigendom bleven van de abdij, werden toen verkocht als nationaal goed. In 1806 werd het gehucht Amelgem bij keizerlijk decreet van Napoleon tijdelijk een zelfstandige gemeente maar in 1810 werd het samengevoegd met de gemeente Brussegem. Bij de fusie van gemeenten op 1 januari 1977 werd Amelgem samen met Oppem bij Meise gevoegd.

Tot vandaag behield de omgeving voor het grootste deel haar ongerepte landelijke karakter met contrasten tussen de open kouters en diep ingesneden dalen van de Molenbeek en de Amelvonnesbeek.