Historische kerken en kerkhoven vormen het hart van gemeenschappen en dragen een eeuwenlange sociale, religieuze en culturele geschiedenis in zich. Archeologisch onderzoek hiervan is essentieel om niet alleen de architectuur van de gebouwen en de ordening van de ruimte te begrijpen, maar ook om inzicht te krijgen in de levens van de mensen die er in de loop der tijd begraven zijn of zich er rondom hebben verenigd.

Het archeologisch onderzoek van kerkhoven en kerken heeft vele facetten, variërend van de fysieke structuren tot bijvoorbeeld demografische aspecten van de begraven populatie. Opgravingen en bouwarcheologisch onderzoek kunnen resten van eerdere kerkgebouwen onthullen, of architectonische veranderingen blootleggen die door de eeuwen heen hebben plaatsgevonden (de biografie van het gebouw en zijn omgeving).

Bij kerkhoven is het onderzoek gericht niet enkel op de graven en grafmonumenten, maar ook op de begravingspraktijken en het gebruik van de ruimte. De opgraving van menselijke resten kan informatie verschaffen over de gezondheid, levensomstandigheden, eetgewoonten en doodsoorzaken van vroegere generaties. Ook kunnen de sociale verhoudingen binnen een gemeenschap aan het licht komen door de manier waarop mensen werden begraven, bijvoorbeeld in aparte zones voor verschillende sociale klassen.

Het belang van dit onderzoek is meervoudig. Allereerst draagt het bij aan een beter begrip van de historische context waarin kerken en kerkhoven functioneerden, in de eerste plaats als een baken van de gemeenschap, binnen de historische woonkern (stad, dorp, parochie, ...). Veel middeleeuwse kerken zijn bovendien gebouwd op plekken die al eeuwen daarvoor werden gebruikt voor religieuze en/of ceremoniële doeleinden, archeologisch onderzoek kan helpen deze continuïteit aan het licht te brengen en te verklaren.

Daarnaast is archeologisch onderzoek cruciaal voor het behoud van monumenten. Door de geschiedenis van een kerk of kerkhof beter te begrijpen, kunnen restauraties en conserveringsprojecten, ook in het licht van herbestemming van functies, nauwkeuriger worden uitgevoerd. Archeologie levert gedetailleerde gegevens over de oorspronkelijke bouwmaterialen, constructiemethoden en de omgeving waarin het gebouw zich bevond, wat essentieel is voor verantwoorde restauraties.