Tot 1712 kerkhof van de Onze-Lieve-Vrouwekerk, nadat het oude kerkhof aan de noordzijde van de kerk in de 12de eeuw buiten gebruik werd gesteld.
In 1164 bouwt prinsbisschop Henri de Leyen hier een "domus episcopi", een bisschoppelijke residentie, waarschijnlijk op de plaats van het huidige gerechtshof; verwoest in 1180 door Gerard, graaf van Loon en herbouwd; reeds in 1487 is het gebouw verdwenen. Een deel van het Vrijthof werd ingenomen door de tuin van dit verblijf.
Op het plein werden de resten van de basis van een toren van de tweede Romeinse omwalling opgegraven. Deze toren heeft waarschijnlijk vanaf de laat-Merovingische, vroeg-Karolingische periode als Sint-Maternuskapel gefungeerd, in 1803 afgebroken om de doorgang tussen Graanmarkt en Vrijthof te verbreden.
RUWET V., Het kerkelijk leven tot aan de Franse revolutie, in: 2000 jaar Tongeren. 15 vóór Chr. tot 1985, Hasselt, 1988, p.70-71.
SEVERIJNS P., Tongeren, Romeinse civitas in het imperium Romanum, in:2000 jaar Tongeren. 15 vóór Chr. tot 1985, p.26-27.
ULRIX E., Les rues de Tongres à travers les siècles, Tongeren, 1904, p.23-27.
ULRIX E. & PAQUAY J., Glossaire toponymique de la ville de Tongres et de sa franchise, (Bulletin de la Société scientifique et littéraire du Limbourg, 25, 1907, p.273-367).
Bron: SCHLUSMANS F. met medewerking van VANTHILLO C. 1990: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kantons Riemst - Tongeren, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n1, Brussel - Turnhout. Auteurs: Schlusmans, Frieda Datum: De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
