Geografisch thema

Tolpoortstraat

ID
6094
URI
https://id.erfgoed.net/themas/6094

Beschrijving

De Tolpoortstraat is sinds de gemeentelijke fusie van 1 januari 2019 een samenvoeging van de oorspronkelijke Tolpoortstraat en een deel van de voormalige Stationsstraat, namelijk respectievelijk het tracé ten noorden en ten zuiden van het kruispunt Gentstraat-Kortrijkstraat.

De Tolpoortstraat was oorspronkelijk deel van de heerbaan Oudenaarde-Brugge en reeds vroeg gekasseid. Gelegen in de wijk "Tusschenbruggen" die aanvankelijk aan Petegem stad behoorde en tot de definitieve samenvoeging van Deinze en Petegem (1469) steeds een twistpunt was tussen beide steden.

Heden hoofdas en drukke verkeers- en winkelstraat in het centrum van Deinze, van het kruispunt Gentstraat-Kortrijkstraat (de oude Kortrijksesteenweg) zogenaamd "De Knok" in noordelijke richting leidend tot de Leie met Leiebrug en de Markt in het verlengde ervan. Behouden oud straattracé ongeveer in het midden van de grote Leiebocht gelegen met links en rechts diepe percelen tot de Leie. Door deze gunstige ligging voorheen met talrijke stokerijen en brouwerijen met herbergen. Oorspronkelijk tuinen voornamelijk in de 19de eeuw ingenomen door nieuwe industriegebouwen (onder meer achter nummer 19-21 en verschillende ateliers van zijdeweven en zijdefabrieken als Roelens, Gevaert, De Clercq en De Smet).

Ten noorden, iets gebogen deel van de straat ook zogenaamd "Tusschenbruggen", tussen de Leiebrug en de Vestebrug, een versterkte brug op de Kaandel of stadsgracht, gegraven tussen beide Leielopen ter verdediging van de stad in de 13de eeuw. De versterkte poort, eerst Oudenaardepoort, later Holpoort (1566) of Tolpoort (19de eeuw) genoemd, verdween in 1860.

Verbreding van de straat aan de oostzijde ter hoogte van nummer 30 verraadt nog de inplanting van het vroegere zogenaamd "Markizaat van Deinze" of verblijf van de heren van Deinze waarvan het torengebouw bij nummer 30 nog een rest zou zijn.

Oorspronkelijk gekasseide straat, heden heraangelegd met zitbanken en sporadische beplanting. Vrij heterogene bebouwing met rijhuizen van meestal twee bouwlagen onder zadel- of pseudomansardedak, voornamelijk daterend uit de tweede helft van de 19de eeuw of de eerste helft van de 20ste eeuw. Enkele panden met behouden zichtbare oudere kern, thans overwegend verbouwde winkelpuien. Recent talrijke panden gesloopt en vervangen door nieuwe en hoge bouw (onder meer nummer 63 met mooi art-nouveau-interieur). Uit de tweede helft van de 19de eeuw dateren nog enkele rijhuizen met beraapt parement en rechthoekige omlijste vensters (onder meer nummer 50, 90). Begin 20ste-eeuwse huizen met veelal kleurige bakstenen, geglazuurde bakstenen, gecementeerde of natuurstenen parementen met art-deco-inslag (onder meer nummer 51, 66) of aansluitend bij de nieuwe zakelijkheid (onder meer nummer 31).

Het schoolgebouw, de zogenaamde "Vakschool" bij de brug (nummer 3) met voormalige fabrieksvleugel aan de Leie werd in 1985 gesloopt en vervangen door nieuwe bouw.

De voormalige Stationsstraat was een straat in het stationskwartier, ontstaan na de aanleg van de spoorlijn Gent-Kortrijk (1839) en Deinze-Tielt (1855) buiten de Oudenaardse poort, de latere Holpoort, afgebroken in 1860. Voornamelijk bebouwd eind 19de eeuw. Grensstraat met Petegem (met het station van Deinze), heden Statieplein. Overwegend eind 19de eeuw tot begin 20ste-eeuwse bebouwing waaronder enkele gaaf bewaarde neoclassicistische rijhuizen, onder meer nummer 4 zogenaamd "Feestlokaal Voor ons Recht". Elektriciteitscabine in zakelijke baksteenarchitectuur van 1937, uitgewerkt als wandscherm bij de vernauwing van de straat rechts.

  • Rijksarchief Gent, Fonds Deinze, nummer 180, 183.
  • HUYS P. 1984: Deinzenarijen. 4. Over de Holpoort, Bijdragen tot de geschiedenis der stad Deinze en van het land aan Leie en Schelde LI, 147-164.
  • VAN DOORNE G. 1980: Enkele gegevens over de stadsgracht, Bijdragen tot de geschiedenis der stad Deinze en van het land aan Leie en Schelde XLVII, 171.

Bron: BOGAERT C. & LANCLUS K. 1991: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Gent, Kantons Deinze - Nazareth, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 12n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Lanclus, Kathleen; Bogaert, Christiane
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis in art deco

  • Omvat
    Directeurswoning Molens van Deinze

  • Omvat
    Gevel in nieuwe zakelijkheid

  • Omvat
    Hoekhuis

  • Omvat
    Landgoed van Deinze

  • Omvat
    Lijm- en verffabriek

  • Omvat
    Molens van Deinze en Antwerpen

  • Omvat
    Neoclassicistisch burgerhuis

  • Omvat
    Neoclassicistisch ensemble

  • Omvat
    Neoclassicistisch hoek- en rijhuis

  • Omvat
    Site van het Oud Kasteel of Prinsenhof

  • Is deel van
    Deinze


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Tolpoortstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/6094 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.