Hoofdstraat van Houtave, met dubbel geknikt tracé gaande van de Kapellestraat ten westen tot de Oosternieuwweg-Zuid ten oosten, met het kerkhof rond de dorpskerk aan de noordzijde in het centrale deel. Huidig tracé al zeker in de 18de eeuw, zoals aangeduid op Ferrariskaart (1770-1778), met bebouwing enkel ter hoogte van de dorpskern. In 1896 wordt hier door de Zusters van de Heilige Vincentius van Lendelede een school opgetrokken die in de loop van de 20ste eeuw uitgebreid wordt, nu leegstaand (nummer 23-25). Beeldbepalende Mariagrot aan de zuidzijde. Net als vroeger ook nu nog concentratie van enkele herbergen en horecagelegenheden in deze straat.

De historische dorpskern rond de kerk is beschermd als dorpsgezicht bij Ministerieel Besluit van 19/01/1993. De Kerkhofstraat en de bebouwing erlangs is volledig in dit dorpsgezicht opgenomen. De straat is heraangelegd eind jaren 1990 met onder meer nieuwe kasseibestrating, cirkelvormige aanleg ter hoogte van de Zakstraat met inplanting van een linde waarrond houten zitbank; tevens aanplanting van twee linden op beide hoeken met de Pastoriestraat. Oudste bebouwing opklimmend tot de 17de en 18de eeuw, voornamelijk voormalige boerenarbeiderswoningen, hoevetjes of afspanningen zie onder meer herberg "Drie Koningen" (nummer 17) die samen met de naastgelegen voormalige smidse en hoeve (nummers 13 en 15) in de 19de eeuw wordt uitgebaat als één grote afspanning. Basisbebouwing bestaat voornamelijk uit 19de-eeuwse breedhuizen tot twee bouwlagen onder pannen schild- of zadeldaken (nok evenwijdig met straat), waarvan sommige vermoedelijk met oudere 18de-eeuwse kern. Enkele woningen zijn in de loop van de jaren 1980-1990 sterk gerenoveerd, veelal met vernieuwd parement in baksteen en schrijnwerk. Nummer 4 breedhuis van anderhalve bouwlaag onder nieuw pannen zadeldak, voorheen met bepleisterde gevel; behouden arduinen plint en onderdorpels. Nummer 8 alleenstaand woning van een bouwlaag onder overkragend zadeldak (Vlaamse pannen) met muurankers in zijpuntgevel, dakvensters. Nummer 16-18 lage woning onder zadeldak (Vlaamse pannen) met beschilderd bakstenen parement, licht getoogde muuropeningen; aanpalende woningen in gebruik als garages. Nummer 22 vermoedelijk voormalige hoeve van het langgeveltype, nu woonhuis voorzien van nieuw baksteenparement met tandfries; rondboogdeur. Behouden gecementeerde gevelbekleding onder meer bij nummer 22 a, een vooruitspringend half vrijstaand dubbelhuis haaks op straat ingeplant met lagere aanbouw (stalletje); tevens bij nummer 20, een half vrijstaande dorpswoning met verankerde zijpuntgevel en typerende driezijdige muuropeningen. Recente verkaveling (eind jaren 1990-begin 2000) in het zuidwestelijke deel van de Kerkhofstraat, strekkend tot de Kapellestraat.