Hoofdas van de 19de-eeuwse wijk in de omgeving van het station. Zij vormt een rechtlijnige verbinding tussen het Rector De Somerplein en het Martelarenplein. De Bondgenotenlaan is de eerste straat die gerealiseerd werd binnen het geheel der straten die in het oostelijke stadsontwikkelingsgebied tussen de Diestsestraat en de Tiensestraat rastervormig werden aangelegd volgens het in 1839 goedgekeurde rooilijnenplan van toenmalig stadsarchitect F. H. Laenen (zie Martelarenplein). De totstandkoming van deze laan gebeurde fasegewijs.

Met de aanleg van de "Statiestraat" wilde de Stad - als ontdubbeling van de smalle en bochtige Diestsestraat - een brede, snelle en waardige verbinding creëren tussen het aan de periferie nieuw ingeplante station (1839) en de bebouwde historische binnenstad. In het aanvankelijke project dat vanaf 1843 werd gerealiseerd, werd deze verbinding mogelijk gemaakt door het 16 m brede, rechtlijnige straattracé in een knik via de Schoonzichtstraat (huidige Jan Stasstraat) te laten aansluiten op de pas geürbaniseerde zone van de Volksplaats (huidig Mgr. Ladeuzeplein) en de Graanmarkt (huidig Herbert Hooverplein). Halverwege dit traject werd het initieel geplande ruime en rechthoekige "Brabantplein" echter uit kostenbesparende overwegingen in de jaren 1850 gereduceerd tot een louter pleinvormige verbreding ten zuiden van de Statiestraat, overhoeks aangesloten op de Justus Lipsiusstraat en de Koning Leopold I-straat. De nieuwe invalsas werd door de Stad zelf ontsloten: in 1844 was het wegdek, dat slechts over een breedte van 5 m werd gekasseid, reeds opengesteld. De bebouwing daarentegen kwam slechts traag op gang: de enkel strookgewijze onteigening van de terreinen door de Stad bemoeilijkten naderhand immers een vlotte verkoop van percelen of kavels door eigenaars. In 1862 besloot het Stadsbestuur de Statiestraat door te trekken tot de Grote Markt. Directe aanleiding hiertoe vormde de geplande grondige verbouwing zoniet de nieuwbouw van de bekende "Frascati"-schouwburg, gelegen ter hoogte van de huidige Leopold Vanderkelenstraat en eigendom van de familie Cordemans. Eerder dan financieel tussen te komen, overwoog de Stad zelf een nieuwe schouwburg op te richten. Bijkomend oordeelde ze dat, binnen het kader van de stadsverfraaiing, met het doortrekken van de Statiestraat nu vanuit het "Stationsplein" een wijd peerperspectief gecreëerd kon worden op het stadhuis. Met de eigenlijke uitvoering werd Laenens’ opvolger, stadsarchitect E. Lavergne belast. In tegenstelling tot deze eerste aanlegfase die nog een ingreep betrof in een quasi onbebouwd stadsgedeelte, impliceerde het verder doortrekken van de straat echter een doorbraak in een reeds historisch gegroeid en dicht bebouwd stadsweefsel. Voor de eerste verlenging tot de "Nieuwstraat" (huidige L. Vanderkelenstraat) ging de Stad vanaf 1863 over tot onteigening en aankoop van gehele terreinen, sloop van de huizen en verkoop van de percelen. Een gedeelte van de Bogaardenstraat tussen de J. Stasstraat en de Diestsestraat dienden hiervoor echter te worden gesupprimeerd en de Lepelstraat ingekort. In 1867 was deze doorsteek geëffend en verhard en werd de schouwburg ingehuldigd. Voor de laatste fase, het doortrekken van de straat tot de Grote Markt tussen 1869 en 1875, gaf de Stad – omwille van de hoge onteigeningskosten – de hele onderneming in concessie aan de familie Cordemans, die hier al nagenoeg de helft van de terreinen in eigen bezit had. Voor de omringende wegenis en bebouwing had deze ingreep echter als gevolg: de verbreding van de L. Vanderkelenstraat, van de Savoyestraat en van een gedeelte van de Tiensestraat, een rooilijncorrectie voor het Margarethaplein en de sloop van het vroegere, 18de-eeuwse Brouwershuis. De nieuwe, nagenoeg 1 km lange invalsas had een uitgesproken burgerlijk en voornaam karakter, volgens oude prentkaarten getypeerd door een afwisseling van statige enkelhuizen en ruimere herenwoningen, sporadische concentratie van luxedetailhandel naast horecazaken en, als dominant gegeven, de quasi vrijstaande en imponerende schouwburg. Het straatbeeld vertoonde een vrij uniforme tijdstyperende scenografie, gekarakteriseerd door de reeksen bepleisterde lijstgevels met neoclassicistisch uitzicht, waarbinnen een ruime variatie aan opbouw en decor.

Augustus 1914 werd de Statiestraat nagenoeg volledig in de as gelegd: de meeste huizen waren geteisterd of totaal verwoest: slechts 1/6 van het totale aantal panden bleef bewaard. De wederopbouw, die in een relatief snel tempo en onder de strikte beoordeling van het "Raadgevend Komiteit voor Stedenschoon" verliep, resulteerde in homogene straatwanden getypeerd door een geïndividualiseerde opeenvolging van historiserende architectuur: het nieuwe straatbeeld moest symbool staan voor de triomfantelijke heropleving na de oorlogsverwoestingen. Van deze wederopbouw zou tevens gebruik gemaakt worden om de Statiestraat in zijn esthetisch-stedenbouwkundige en verkeerstechnische context te herplaatsen: het reeds sinds het einde van de 19de eeuw sterk omstreden vergezicht op het stadhuis – een gevolg van de vroegere doorsteek tot de Grote Markt – diende afgeschermd te worden. Hiervoor werd de Statiestraat in haar laatste verlengstuk trechtervormig verruimd, werden de terreinen onteigend en te koop gesteld en werd de bestaande wegenis ontdubbeld voor de centrale inplanting van een "schermblok", dat echter nooit werd gerealiseerd. In de plaats kwam er een pleinvormige aanplanting en werd deze zone omgedoopt tot "Maarschalk Fochplein", vandaag Rector De Somerplein. Na de oorlogsgebeurtenissen kreeg de Statiestraat de nieuwe benaming "Laan der Verbondenen", of heden "Bondgenotenlaan".

De huidige bebouwing weerspiegelt treffend dit bovengeschetste bouwverloop. Als vrijwel enige vooroorlogse relicten, vertegenwoordigen thans een achttiental panden de nog oorspronkelijke 19de-eeuwse basisbebouwing van deze straat. Doorgaans drie tot vier bouwlagen hoog en variërend van twee tot vier traveeën, onderscheiden deze huizen zich in het straatbeeld door hun neoclassicistisch voorkomen, qua opstand gaande van een sobere uitwerking tot een meer verrijkte opbouw of geveldecoratie, naast een eclectische vormgeving met predominante neoclassicistische inslag.. Hiernaast illustreren een aantal vrij markante panden uit de eindjaren 19de-beginjaren 20ste eeuw ook de diversiteit binnen de eclectische stijl en neostijlen. Van een vereenvoudigde versie hierbinnen getuigt onder meer nr. 124 (1909). Beeldbepalend en nog dominant aanwezig is alleszins de historiserende wederopbouwarchitectuur, daterend van na de teisteringen door Wereldoorlog I. Deze bebouwing is samengesteld uit winkel-/woonhuizen, doorgaans van het breedhuistype en veelal in combinatie met een topconstructie die in feite als scherm fungeert voor de langsgerichte nok van het zadel- of mansardedak - als reminiscentie aan het vroegere diephuis -, en waarin het dakvenster is opgenomen. Naast een aantal markante ruimere panden tellen de huizen overwegend drie bouwlagen en twee of drie traveeën, waarvan de meesten nog op de doorgaans gevelbreed opengewerkte begane grond hun oorspronkelijke omlijsting tot op heden behielden. Deze huizen in zogenaamde "wederopbouwstijl" zijn gekenmerkt door een eclectische gevelarchitectuur, geïnspireerd op de regionale bouwstijlen, met integratie van eigentijdse of geïnterpreteerde bouwelementen. Typerend is het traditiegetrouwe gebruik van bak- en witte natuursteen en/of blauwe hardsteen. Naargelang van de overname of benadering van bouwschema’s of elementen uit historische stijlen kunnen deze gevels een neogotische, neotraditionele, neobarokke etc... inslag vertonen, of ook getuigen van een meer eigentijdse vormgeving Naast een ruim aantal representatieve panden, wordt deze wederopbouwarchitectuur ook in een meer afgezwakte vorm vertegenwoordigd door nrs. 22 (1925, architecten G. en E. Jotthier), 23 met fraaie ijzeren balkonleuningen, doch deels gebanaliseerd (1915, architect G. Sterckx), 28 (1922, architect A. Stevens), 35-37 (1923, architect G. Decock), 36 (begane grond 1920/bovenbouw1925, architecten G. en E. Jotthier), 39-41 (1925, architect G. Decock), 42 vormt aan markant hoekaccent (1930, architect G. Decock), 43 met sierlijke puiomlijsting (1920, architect Th. Van Dormael), 44 en 80 (1926 en 1922, architect G. Decock), 83 met opvallend hoog uitgewerkte rondboogarcade waarin de winkelpui en de entresol zijn opgenomen (1920, architect A. Stevens), 95 en 97 met goed bewaarde ordonnantie en fraaie detailleringen (1920, architect A. Vandeneynde). Nr. 60 (1916, architect Vleugels) vormt het vroegere "brasserie"-gedeelte van het voormalige bioscoopcomplex "Louvain-Palace", geopend in 1914 en later zogenaamd "Forum", waarvan het gedeelte met zaal en torenpartij na 1981 werd vervangen door het huidige C&A-warenhuis.

Verder wordt het beeld van de Bondgenotenlaan ook bepaald door de meer monumentale inplanting van appartementsgebouwen met handelsfunctie op de begane grond, daterend van na de oorlogsteisteringen van Wereldoorlog II en voornamelijk geconcentreerd aan het begin en -uiteinde van de straat, en in de omgeving van de schouwburg. Het rechter- en linkerpand in nr. 4 (1947, architect P. Stevens, en 1946, architect V. Broos) werden blijkbaar grotendeels naar hun vooroorlogse toestand herbouwd (?). Nr. 70 (heden warenhuis WIBRA) werd - ter plaatse van geteisterde woningen - in 1956 als bioscoopzaal "ciné Rex" opgetrokken naar ontwerp van architect R. Haan (Antwerpen). Contrastrijke accenten in het laatste straatgedeelte aan pare zijde vormen de dubbelwoonst nr. 155, met geprononceerde inkompartij (1950, architect V. Broos) en het belendende recentere flatgebouw nr. 157 met een golvende lijnvoering (1973, bureau Vanderbiest & Reynaert). De toenemende handelsfunctie die zich voornamelijk na de eerste wereldoorlog in het straatbeeld manifesteerde in het grote aantal gelijkvloerse winkel- en handelspuien, uitte zich de laatste decennia bijkomend in een schaalvergrotende inplanting van grootwarenhuizen en de winkelgalerij "Super City" (met inclusief 7 bioscoopzalen).