De Kruisstraat, gelegen ten westen van de Sint-Jacobskerk, ontstond in de jaren 1820, bij de aanleg van het Sint-Jacobsplein, als verbinding met de Brusselsestraat. Vóór die periode was het een pad dat - vertrekkend van aan de zuidwestelijke hoek van het kerkhof - leidde naar de pastorie. De straat met perspectief op het Sint-Jacobsplein, had aanvankelijk een licht geknikt tracé aan beide zijden, maar werd door een rooilijncorrectie in 1845 rechtgetrokken aan de kant van de pastorie (Kruisstraat 2).
Het straatbeeld wordt sterk bepaald door het vrije zicht op de Sint-Jacobskerk en het kerkhof, en door de lange, bakstenen tuinmuren van de woningen aan de overzijde.
De Kruisstraat werd - met inbegrip van de panden en tuinen Kruisstraat 1 en 2, en Brusselsestraat 125 - in 1987 beschermd als stadsgezicht, als onmiddellijke omgeving van de Sint-Jacobskerk.
Afdeling ROHM Vlaams-Brabant, Archief Monumenten en Landschappen: beschermingsdossier (12.01.1987).
Bron: MONDELAERS L. & VERLOOVE C. met medewerking van VAN ROY D., VAN DAMME M. en MEULEMANS K. 2009: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Vlaams-Brabant, Leuven binnenstad, Herinventarisatie, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen VLB2, onuitgegeven werkdocumenten. Auteurs: Verloove, Claartje; Mondelaers, Lydie Datum: De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
