Ruim rechthoekig, naar het oosten hellend plein dat aan vier zijden bebouwd is en gedomineerd wordt door de Centrale Bibliotheek van de Leuvense universiteit. In de noordhoek sluiten de Vital Decosterstraat en Jan Stasstraat aan, in de oosthoek de Koning Leopold I-straat en de Arendstraat, ten zuiden de Blijde Inkomstraat en is het plein deels geopend voor het Herbert Hooverplein, in de wetshoek eindigt de Leopold Vanderkelenstraat.

Aangelegd in 1806 en bebouwd vanaf 1812, hangt de ontstaansgeschiedenis van het plein nauw samen met deze van het Herbert Hooverplein. De totaalaanleg van deze twee pleinen kaderde binnen de urbanisatiepolitiek die werd ingezet op het einde van het Ancien Régime en die tijdens de Franse en Hollandse periode resulteerde in de realisatie van een nieuwe burgerlijke woonwijk tussen Diestse- en Tiensestraat, op de vrijgekomen terreinen van gesloopte kloostergebouwen en geslechte omwallinggedeelten en in aansluiting op het toenmalige historisch gegroeide stadsweefsel. Aanvankelijk korte tijd "Place Napoléon" genoemd, kreeg het plein - samen met het Herbert Hooverplein - naderhand de benaming "Place du Peuple" of "Volksplaets".

Voorheen was deze ruimte grotendeels ingenomen door de gebouwen en de tuin van het in 1513 gestichte en tussen 1597 en 1634 herbouwde clarissenklooster. Het klooster paalde aan de "Nieuwstraat" (huidige Leopold Vanderkelenstraat), die toen nog met een geknikt tracé doorliep tot aan de Tiensestraat. Achter dit klooster liep de eerste stadsmuur (12de eeuw) en de brede walgracht, die door de Grote Gilde van de Kruisboog vanaf de tweede helft van de 14de eeuw gebruikt werd als oefenterrein en "Groten Gulden Hof " werd genoemd. Via een schuin en bochtig tracé over het latere Ladeuze- en Hooverplein sloot deze stadswal enerzijds noordwaarts aan op de "Heilige-Geest-Poorte" (Diestsestraat) en anderzijds ten zuiden op de muur van het Stadspark.

Ingevolge het edict van Jozef II was het clarissenklooster in 1783 opgeheven. Na aankoop in 1786 gevolgd door sloop van het klooster en de stadsmuur door hofarchitect L. Montoyer (circa 1749-1811), kocht de Stad het jaar daarop de kloostergronden en de walgracht aan. In 1795 en in 1806 volgden de demping van de gracht en de nivellering van de terreinen, waaronder - in functie van de aanleg van het latere Hooverplein - ook deze van het afgeschafte Sint-Michielskerkhof aan de Tiensestraat.

Het plein werd beplant met bomen in 1810 en wederom in 1829, met acacia's en populieren; in 1860 met linden en kastanjes. Inmiddels waren de aansluitende straten geprojecteerd of gerealiseerd (de Vital Decosterstraat in 1801), was in 1812 op de hoek met de Vanderkelenstraat het eerste huis, "la Comète d'Or", opgericht en in 1819 het plein rondom gekasseid. De pleinwanden werden geleidelijk aan ingevuld met statige herenhuizen in neoclassicistische stijl, waaronder volgens oude prentkaarten de noordwestelijke gevelwand was opgevat als een symmetrisch ensemble met middenpartij bekroond door een driehoekig fronton. De pleinzone zelf was verfraaid met een muziekkiosk en een in 1875 in het midden geplaatste gaslantaarn. Van bij de aanleg fungeerde het plein ook als marktplaats: op zekere tijdstippen werden hier onder meer de houtmarkt, hooi- en stromarkt en later de "ellekensmarkt" gehouden.

De oorlogsgebeurtenissen van augustus 1914 hadden het plein volledig in as gelegd. Bij de massale wederopbouw van de panden, die onmiddellijk van start ging, werd er niet geopteerd voor een herstel of kopiëren van het vooroorlogse uitzicht: de nieuwe naoorlogse bebouwing werd opgetrokken in zogenaamde "wederopbouwstijl". In plaats van rijbebouwing aan de zuidoostelijke zijde werd deze pleinwand nu echter, samen met het volledige binnenblok Arend-, Raven- en Blijde Inkomststraat, ingenomen door een majestueuze universiteitsbibliotheek, ter vervanging van de oude in de Universiteitshal (Naamsestraat/Oude Markt), die in 1914 nagenoeg volledig werd verwoest. Aangevat in 1921, werd het nieuwe bibliotheekcomplex pas voltooid in 1928.

De pleinruimte zelf werd in 1923 opnieuw beplant met kastanjebomen en opgeluisterd met het bronzen standbeeld van Sylvain Van de Weyer (1802-1874) - diplomaat en medegrondlegger van de Belgische Natie -, dat in 1876 was onthuld op het Martelarenplein en moest plaats ruimen voor de oprichting in 1923-1925 van het "martelarenmonument".

Uit deze naoorlogse periode dateert ook een geplande - doch nooit gerealiseerde - heraanleg van het plein, waarvoor het project van 1937-1938 naar ontwerp van de bekende Brusselse architect H. Lacoste (1885-1968) opgevat was als een openluchtmuseum voor de gerenommeerde beeldhouwer C. Meunier (1831-1905) en een promenade met aanleg van een "Franse tuin", in verbinding met het eveneens in te richten Herbert Hooverplein en Stadspark.

In 1940 kreeg het plein huidige benaming naar Paulin Ladeuze (1870-1940), vanaf 1909 rector van de Leuvense katholieke universiteit en in 1929 tot bisschop gewijd. Haar volkse benaming "Jeirkerlisse" - die ook refereert aan het hier eertijds gesitueerde clarissenklooster - zou afgeleid zijn uit het feit dat de pleinruimte lange tijd - tot 1960 - zonder bestrating bleef, in tegenstelling tot de "Steenkerlisse" of het Hooverplein dat reeds in 1829 was gekasseid. Inmiddels had het plein haar typisch pleinkarakter grotendeels ingeruild voor de functie van parkeerzone. Met de bouw van een ondergrondse parkeergarage en een nieuwe pleinaanleg zou het Ladeuzeplein naar ontwerpen van architect L. van Remortel en tuinarchitect R. d'Haese vanaf 1988 gerevaloriseerd worden tot een volwaardig plein, geconcipieerd met een voorplein, waarin de toegangen tot de garage afgezet zijn door gietijzeren hekwerk, en een lager gelegen pleinruimte - de denivellering opgevangen door een gebogen trappenpartij -, met kasseiaanleg en deels betontegels, lichtlantaarns, paviljoenvormige toegangsgebouwen en rondom lindebomen. Voor de realisatie van dit project diende het plein echter ontruimd te worden, waardoor het standbeeld van Van de Weyer opnieuw moest verplaatst worden: in 1993 kon het zijn huidige plaats innemen op de Kapucijnenvoer.

Tenslotte ging aan deze heraanleg ook een archeologisch onderzoek vooraf, uitgevoerd door de Dienst stadsarcheologie Leuven in samenwerking met de K.U.Leuven en dat belangrijke gegevens aan het licht bracht, onder meer omtrent de loop en de structuur van de eerste gracht-/walconstructie in deze site.

De historiserende wederopbouwarchitectuur van na Wereldoorlog I, die heden de pleinwanden bepaalt, is samengesteld uit zowel panden met een woon- als met een gecombineerde handels- of horeca- en woonfunctie, en zijn van het breedhuistype, soms in combinatie met een topconstructie. De huizen tellen drie bouwlagen, variëren van één tot vier traveeën en zijn opgetrokken in de zogenaamde "wederopbouwstijl". Zij zijn gekenmerkt door een eclectische gevelarchitectuur, geïnspireerd op de regionale bouwstijlen, met integratie van eigentijdse of geïnterpreteerde bouwelementen. Typerend is het traditiegetrouwe gebruik van bak- en witte natuursteen en/of blauwe hardsteen. Naargelang van de overname of benadering van bouwschema's of elementen uit historische stijlen kunnen deze gevels een neogotische, neotraditionele, neobarokke etc... inslag vertonen, of ook getuigen van een meer eigentijdse vormgeving. Naast de meer uitgesproken versies wordt deze wederopbouwarchitectuur ook in een meer afgezwakte vorm vertegenwoordigd door het traditioneel opgevatte hoekpand (Vital Decosterstraat) nr. 8 (1921, architect L. Janlet), dat later werd verhoogd met een bijkomende bouwlaag; het meer eigentijdse nr. 25 (1922, architect V. Boelens), dat initieel een gespiegeld geheel vormde met het inmiddels vervangen nr. 24 en naderhand (1936, architect A. Poppe) gedeeltelijk werd omgevormd; nr. 31, met 19de-eeuws uitzicht en heden volledig verbouwde begane grond, betreft mogelijk slechts een gedeeltelijke wederopbouw(?) en, tenslotte, het sobere nr. 33 (1922), een enkelhuis waarin thans een winkelpui is ingebracht.

Deze naoorlogse bebouwing werd inmiddels, in de jaren 1970-1980, punctueel onderbroken door appartements- en kantoorgebouwen, soms met schaalverhogend of -verbredend effect en met bestemmingsbreuk binnen de pleinbebouwing, zoals nrs. 13-19 die heden tweederden van de noordoostelijke pleinwand innemen.