Geografisch thema

Markt

ID
9807
URI
https://id.erfgoed.net/themas/9807

Beschrijving

Dries, eertijds verzamel- en drenkplaats voor het vee tijdens de nacht en dreigend gevaar. Tot circa het midden van de 18de eeuw waren er op dit trechtervormige plein drenkplaatsen en poelen gesitueerd, waar men tevens de was kon doen. Dan werden ze om hygiënische redenen gedicht en vervangen door waterpompen. De centrale poel verdween in 1767. Eertijds voerde de rederijkerskamer hier ook toneelstukken op. De koningsschieting van de schutterijen had ook plaats op de Markt.

Vroeger beperkte zich de benaming Markt tot het plein en werd de zuidoostelijke uitloper bij de Oudestraat gerekend. Op de Ferrariskaart (1771-77) komt aan de oostkant van het plein een dubbele rij bomen voor, met één enkele rij in de zuidoostelijke uitloper. In de Atlas van de Buurtwegen (1845) zijn dan weer de diverse waterpompen duidelijk merkbaar. Op genoemde kaart is de bebouwing reeds quasi aaneengesloten. Enkel de westkant van de zuidoosteliijke uitloper is nog onbebouwd. In genoemde atlas is ook deze plek van lineaire bebouwing voorzien.

In 1951, verdwijning van de oude bomen, die de markt omzoomden. In 1995, volledige heraanleg en verfraaiing met jeugdige linden, waarbij eigentijdse fonteinen aan de oude drinkpoelen herinneren. Heden is het agrarisch verleden van het marktplein nog goed zichtbaar door de aanwezigheid van diverse schuurpoorten en gerenoveerde stadsboerderijen. Rechte rooilijn, met uitzondering van een verspringing tussen de nummers 24 en 26. Een oude prentkaart van begin 20ste eeuw toont nog de oorspronkelijke nauwe doorgang tussen het stadhuis en de westzijde van de Markt.

Rond de Eerste Wereldoorlog werd het zich daar bevindende hoekhuis afgebroken, om een veiliger doorgang te verzekeren naast het tramspoor. Ten zuiden, waar heden een jonge kastanjelaar staat, stond eertijds, onder het Franse bewind, de rijheidsboom. Als aandenken aan 75 jaar onafhankelijkheid werd op 7 oktober 1905 alhier een kastanjeboom geplant; naar aanleiding van recente werkzaamheden werd de toch al zieke boom verwijderd. Op 1 december 1994 plante de aannemer een nieuwe paardenkastanje, de huidige boom.

Het noordpunt van de Markt wordt gedomineerd door het statige stadhuis, te midden van het kruispunt met Kerk- en Nieuwstraat, de smalle zuidzijde door de huidige rijkswacht, een eclectisch herenhuis (nummer 36). De gevelwanden bestaan voornamelijk uit burgerhuizen van twee bouwlagen, met huidig uitzicht uit 19de en begin 20ste eeuw, vaak met aanwijsbare oudere kern, de meeste in meer of mindere mate aangepast. Woon- en handelsfunctie wisselen elkaar gelijkmatig af, met toename van de tweede in de laatste decennia. Einde 2001 werden aan de zuidkant jammer genoeg de nummers 32 en 34 afgebroken om in de loop van 2002 aldaar aan te vangen met storende nieuwbouw. Nummer 32 was een neoclassicistisch getint, gecementeerd hoekhuis, uit de tweede helft van de 19de eeuw doch met mogelijk oudere kern, nummer 34 een appartementsgebouw, volgens buurtbewoner naar ontwerp van architect E. Helsen (Peer), uit de jaren 1940-50.

Volgende panden met aantoonbare of mogelijke oude kern, breedhuizen tenzij anders vermeld, werden in de loop van 19de en 20ste eeuw volledig aangepast: nummer 1 (het oorspronkelijke pand zogenaamd "De stad Luik"), met vlechtingen in de opgehoogde noordelijke zijpuntgevel; nummer 4, in 1981 nog van krulankers en bovenvensters uit de tweede helft van de 19de eeuw voorzien, thans enkel nog van aandaken met vlechtingen ten zuiden; nummer 5, een in 1981 nog bewaard, beschermenswaardig dubbelhuis, met toenmalig eind 19de- begin 20ste-eeuwse uitzicht, met kern uit de tweede helft van de 17de eeuw, confer volume, dakhelling en van vlechtingen, aandaken en muurankers voorziene zijpuntgevels, met toen nog aanwezige 18de-eeuwse poort en interieurelementen, onder meer stucwerkplafond en een paar schoorstenen; nummer 6, met relatief steile dakhelling; nummer 7; nummer 8, een dubbelhuis met relatief steile dakhelling en zuidelijk aandak met schouderstukken; nummer 9, met geknikt zadeldak tussen aandaken, in 1981 nog voorzien van ankers en beschilderde bepleisterde muurbanden ter hoogte van lekdrempels, tussendorpels en boogruggen; nummer 11, met vernieuwde gevel van geglazuurde baksteen en bedaking van Vlaamse pannen; nummer 21, een diephuis met een in de jaren 1920-40 aangepaste voorgevel van gele baksteen; nummer 24, eertijds woning De rode Haan, al vermeld in 1668, een pand voorzien van een gecementeerd zuidelijk aandak; nummer 27, met relatief steile dakhelling; nummer 31, een woning met voorgevel uit de jaren 1950 en analoge dakhelling; nummer 41.

De nummers 2, 13, 16, 43-45, 51, 53 en waarschijnlijk ook 10 dateren van na de Tweede Wereldoorlog. De meest ten zuiden gelegen panden aan de westkant, gelegen tussen de huidige rijkswacht en de jonge kastanjelaar, namelijk de nummers 38 tot en met 42, bestaan uit nieuwbouw, ter vervanging van 19de-eeuwse breedhuizen, met gedeeltelijk behoud van het oorspronkelijke volume.

Op het huidige nummer 30, een nieuwbouw, bevond zich tot het begin van de 20ste eeuw een wasblekerij waar bijenwas gebleekt werd voor het vervaardigen van liturgische kaarsen. Dit in 1981 nog bestaande hoekhuis met dubbelhuisopstand van vier traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (golfplaten), met toenmalig uitzicht uit de tweede helft van de 19de eeuw, doch met mogelijk oudere kern (confer krulankers), had een geknikte gecementeerde bakstenen lijstgevel op dito plint, met rechthoekige muuropeningen in gecementeerde omlijstingen.

  • Dat Stedeken Peer, 30, 1999, p. 85 (i.v.m. vrijheidsboom).
  • Peer in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1972, nrs. 1-7, 35.
  • De zeven torens, 9, 1994, p. 127 (i.v.m. vrijheidsboom).
  • DIRIKEN P., Geogids Peer, s.l., 1996, p. 11, 23-25, 28-29, afbn.
  • STINISSEN J., Huizen en mensen van Peer-centrum van ca. 1650 tot 1795, Peer, 1997, p. 61-110, afbn. (met eigenaarsgeschiedenis van de aangehaalde panden).

Bron: PAUWELS D. 2005: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Maaseik, Kanton Peer, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 19n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Pauwels, Dirk
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Burgerhuis De Zwaan

  • Omvat
    Eclectisch burgerhuis

  • Omvat
    Eclectisch herenhuis In den Engel

  • Omvat
    Groothuis van Claes

  • Omvat
    Groothuis van Van de Cruys

  • Omvat
    Kapperszaak

  • Omvat
    Kiosk

  • Omvat
    Neoclassicistisch herenhuis

  • Omvat
    Stadhuis van Peer

  • Omvat
    Stadshoeve

  • Omvat
    Stadshoeve

  • Omvat
    Stadshoeve

  • Omvat
    Stadspomp

  • Omvat
    Stadspomp

  • Omvat
    Stadswoning

  • Omvat
    Stadswoning

  • Omvat
    Stadswoning

  • Omvat
    Stadswoning

  • Omvat
    Stadswoning

  • Omvat
    Twee gekoppelde stadswoningen

  • Omvat
    Twee neoclassicistische stadswoningen

  • Omvat
    Woonhuis naar ontwerp van E. Helsen

  • Is deel van
    Peer


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Markt [online], https://id.erfgoed.net/themas/9807 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.