Inventaris
waarneming

Motte Kasteelberg

archeologisch element
ID
206973
URI
https://id.erfgoed.net/waarnemingen/206973
Provincie
Oost-Vlaanderen
Gemeente
Erpe-Mere
Deelgemeente
Erpe
Locatie
Dorpsstraat (Erpe-Mere)
Nauwkeurigheid zone
Tot op 15m
Oppervlakte zone
8 704m²
Bewaringstoestand
Bewaard
Links
OAR - Item ROEV4076-001

Beschrijving

Naar aanleiding van aanleg nieuw schoolterrein werd een archeologisch vooronderzoek en daaropvolgend een archeologische opgraving uitgevoerd. Tijdens het vooronderzoek werden sporen geïdentificeerd als vermoedelijk afkomstig van het neerhof. Tijdens de opgraving konden geen sporen van dit neerhof geduid worden.

Tijdens de graafwerken werden sporen aangetroffen, daterende vanaf de 10de eeuw. Op dat moment werd het terrein in gebruik genomen. In de 12de-13de eeuw was de mottegracht duidelijk aanwezig. Deze is slechts deels binnen het projectgebied gelegen. Sporen van een neerhof konden niet geduid worden. In de laat 13de-vroeg 14de eeuw raakte de gracht deels in onbruik en werd een poel aangelegd. Hierna werd een gebouw opgericht (15de-17de eeuw) waarvan enkel beperkte funderingsresten van bewaard bleven. Enkele kuilen dateren van de postmiddeleeuwen. Een groot deel van het onderzoeksgebied bleek verstoord te zijn.

In totaal werden 1674 middeleeuws en postmiddeleeuws aardewerk en 10 fragmenten bouwkeramiek gevonden. Daarnaast werden 52 metaalvondsten gedaan in 17 contexten, 295 fragmenten dierlijk bot in 27 contexten, drie vuursteenartefacten, 19 stukken natuursteen en vijf fragmenten glas.


Auteurs: Cousserier, Katrien
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Muurfragment (15de-17de eeuw)

Datering: 15de eeuw, 16de eeuw, 17de eeuw
Typologie: bouwmaterialen, extractiekuilen, kuilen, muurresten
Materiaal: aardewerk, kalkzandsteen, natuursteen
Gebeurtenis:

Beschrijving:
natuurstenen muurfragment.
Het gaat om een noordoost-zuidwest georiënteerde muur die in het noordoosten een knik maakt naar het noordwesten. Er werden verder geen muurresten of uitbraaksporen aangetroffen. De aangetroffen fundering bestond uit kalkhoudende zandstenen (Ledesteen). De muur is vrij breed (1m - 1,30m) en vertoont een onregelmatig metselwerk met aan de buitenzijde afgewerkte parementstenen. Opvallend zijn de openingen in de fundering en het feit dat de verschillende onderdelen niet perfect op één lijn staan.

Vlakbij is ook een vermoedelijke extractiekuil teruggevonden, die zich mogelijk tot in een andere kuil uitstrekt. De kuil was grotendeels volgestort met baksteen. De aangetroffen vondsten dateren allen uit de 10de eeuw. Het gebruik van baksteen wordt echter pas later gesitueerd. Deze oudere scherven moeten dus van elders zijn gekomen. Een goede datering is dan ook moeilijk.

Neolithische artefacten

Datering: laatneolithicum, middenneolithicum
Typologie: werktuigen
Materiaal: vuursteen
Gebeurtenis:

Beschrijving:
Het betreft twee afslagen, waarvan een gepolijst, en een kernfragment van een groot werktuig in vuursteen.

Ongedateerde natuursteen

Typologie: bouwmaterialen, indicaties voor steenbouw
Materiaal: Doornikse kalksteen, ijzer, natuursteen, sedimentair gesteente, zandsteen
Gebeurtenis:

Beschrijving:
Doornikse kalksteen en zandsteen, sedimentaire gesteentes, werden als bouwsteen gebruikt.
Van de drie zandstenen bevat één ijzeroxide.

Poel (13de-14de eeuw)

Datering: 14de eeuw, eerste helft 14de eeuw, tweede helft 13de eeuw
Typologie: greppels, poelen, vaatwerk
Materiaal: aardewerk, bot (dierlijk)
Gebeurtenis:

Beschrijving:
Het lijkt niet om een drinkpoel te gaan gezien het ontbreken van een aflopende zijde met sporen van ‘trampling’. De vulling van de poel bevatte een mogelijk archeologisch complete kruik en verschillende andere scherven, waaronder ook een redelijk aantal teilen. De meeste scherven konden geplaatst worden in de laat 13de-vroeg 14de eeuw.

Deze grote, vierkante kuil werd gegraven nadat de walgracht in onbruik raakte en opgevuld werd, mogelijk als heruitgraving van de gracht. De vulling bestaat uit vele spoellaagjes. Daarom wordt dit spoor gezien als een poel. De exacte functie is echter niet te achterhalen.
Hier werd dierlijk bot teruggevonden, waaronder verschillende tanden, grotendeels van een paard.
Een greppel kon op basis van het vondstmateriaal tot de 14de eeuw gedateerd worden. De greppel wordt echter oversneden door een kuil uit de 10de-11de eeuw.

Postmiddeleeuwse activiteit

Datering: 15de eeuw, 16de eeuw, 17de eeuw, 18de eeuw, 19de eeuw, 20ste eeuw, late middeleeuwen, nieuwe tijd, nieuwste tijd
Typologie: archeologische sporen en uitgravingen, bouwmaterialen, cultuurlagen, depressies, greppels, kuilen, recreatieve objecten, uitrusting voor dieren, vaatwerk
Materiaal: aardewerk, bot (dierlijk), glas, houtskool, ijzer, kalkzandsteen, leisteen, mortel, natuursteen, pijpaarde, steengoed
Gebeurtenis:

Beschrijving:
Deze sporen zijn goed afgelijnd en bevatten een vulling met houtskool- en mortelbrokjes.
Onder andere een greppel en een paar kuilen zijn hierin inbegrepen.
In de 16de-17de eeuw werd er geregeld met Ieperiaanse steen, een kalkzandsteen met kalkschaaltjes, gebouwd.
Enkele kuilen hieronder bevatten laat- of postmiddeleeuws materiaal. Dit omvat een hoefijzer uit de late middeleeuwen of nieuwe tijd, botfragmenten van een hond, roodbakkend aardewerk uit de 15de-16de eeuw, enkele intrusieve pijpensteeltjes van tussen de 17de en 18de eeuw, steengoed, witbakkend aardewerk, pijpaarde, een bord in een 20ste-eeuws spoor en residuele scherven in een grote kuil die vermoedelijk tussen de 16de en 17de eeuw moet gedateerd worden.
In een postmiddeleeuwse laag werden dierlijk bot en leisteen gevonden.
Ten slotte kunnen nog vijf glasvondsten hier worden toegevoegd. Twee dateren van de 19de-20ste eeuw, de andere van de late middeleeuwen tot de postmiddeleeuwse periode.
Een groot deel van het terrein werd in een recentere periode vergraven. De sporen die hier zijn aangeduid zijn ofwel recent, ofwel kleine depressies of lagen in de vergraving. Het vondstmateriaal varieert dan ook sterk qua datering.

Volmiddeleeuwse sporen

Datering: 10de eeuw, 11de eeuw
Typologie: bouwmaterialen, gebouwplattegronden, greppels, kuilen, paalkuilen, uitrusting voor dieren, vaatwerk, waterkuilen
Materiaal: aardewerk, bot (dierlijk), houtskool, ijzer
Gebeurtenis:

Beschrijving:
Fase die overeenstemt met de ingebruikname van het terrein. Verspreid werden sporen aangetroffen die op basis van het vondstmateriaal in de 10de-11de eeuw kunnen gedateerd worden. Het gaat voornamelijk om grijs, handgevormd en gedraaid lokaal aardewerk en rood beschilderd importaardewerk.
Een aantal paalkuilen vormen een deel van een gebouwplattegrond.

Er werden ook baksteenspikkels en houtskoolspikkels teruggevonden. In de westelijke hoek bevinden zich verschillende kuilen die ook tot de 10de-11de eeuw gedateerd kunnen worden. Een ander spoor is waarschijnlijk een greppel.
Een hoefijzernagel is aangetroffen in een kuil waarin veel vondstmateriaal uit deze periode werd aangetroffen. De vorm van de nagel komt ook overeen met nagels aangetroffen in 11de-eeuwse contexten in Londen.
In een kuil en een greppel uit deze periode werd dierlijk bot gevonden.
Enig materiaal dat eerder bij deze groep hoort is wellicht als residueel materiaal in latere sporen terechtgekomen.
In een kuil bij de oudste sporengroep werd aardewerk van de 11de-12de eeuw aangetroffen.
In een spoor bij de walgracht werd een bodemfragment lokaal grijs gedraaid aardewerk gevonden dat te dateren is in de 11de-13de eeuw.
In een kuil bij de walgracht werd een lokaal gedraaide rode wandscherf gevonden uit de 12de-14de eeuw.

Vroegmiddeleeuwse activiteit

Datering: Karolingische periode, Merovingische periode, vroege middeleeuwen
Typologie: greppels, vaatwerk
Materiaal: aardewerk, bot (dierlijk)
Gebeurtenis:

Beschrijving:
Enkele scherven wijzen mogelijk op een Karolingische aanwezigheid op het terrein. Het gaat om enkele kleine randfragmenten van Karolingische kogelpotten. Deze kunnen als zwerfvuil in de vullingen van jongere sporen terechtgekomen zijn.
Het oudste materiaal is een halsfragment van een type dat in de Merovingische periode gedateerd kan worden. Mogelijk is dit stuk wel van elders aangevoerd.
Een greppel werd oversneden door een kuil uit de 10de-11de eeuw en was dus ouder. Hierin werden botfragmenten van een varken aangetroffen.

Walgracht (12de-13de eeuw)

Datering: 12de eeuw, 13de eeuw, eerste helft 13de eeuw, tweede helft 12de eeuw
Typologie: archeologische objecten, bevestigingselementen, bouwmaterialen, depressies, grachten (verdedigingselementen), kleding en -accessoires, kuilen, molens, mottekastelen, paalkuilen, paalsporen, palen, vaatwerk, versieringsonderdelen van voorwerpen, walgrachten
Materiaal: aardewerk, basalt, bot (dierlijk), Doornikse kalksteen, hout, houtskool, ijzer, koper, metaal, natuursteen
Gebeurtenis:

Beschrijving:
In de vulling van de gracht werd heel wat materiaal aangetroffen. Het gaat voornamelijk om grijs gedraaid aardewerk. Bovenin werd een concentratie verbrande leem aangetroffen. Het grootste deel van het materiaal kan tussen de late 12de en de eerste helft van de 13de eeuw gedateerd worden. Zo komt nog een beperkte hoeveelheid Rijnlands roodbeschilderd aardewerk voor, maar ook al hoogversierd aardewerk. Binnen het grijs aardewerk komen bij de kogelpotten vooral blokvormige randen voor. Opvallend is ook het feit dat er binnen het grijs aardewerk een hoog aantal teilen aanwezig is.
Binnen de gracht werden enkele sporen (kuilen, paalkuilen) aangetroffen die gelijktijdig met de gracht geplaatst kunnen worden op basis van het aangetroffen materiaal. Deze sporen zijn gelegen op de locatie van het neerhof, maar duidelijke functies of structuren konden niet aangeduid worden. Ook buiten de gracht werd een kuil aangetroffen.

Twee lagen van de oudste grachtvulling vertonen roest- en mangaanvlekken en bevatten weinig houtskoolspikkels. Daarna zijn er heel wat houtskoolrijke en humeuze kernvullingen in de gracht gekomen. Centraal werden een houten plank en een houten paal gevonden.
Een van de kuilen die wellicht bij deze groep hoort bevat materiaal van de 10de tot de 15de eeuw. Een deel hiervan kan echter vermoedelijk als intrusief gezien worden.
Buiten de gracht werd enkel in een eenzame kuil nog 12de-13de-eeuws materiaal aangetroffen. Het gaat om wandscherven lokaal grijs aardewerk. De vulling beat baksteen- en houtskoolspikkels.
Ook een versierde vuurklok werd hier aangetroffen, net als een mogelijke nokbekroning. Op de buitenzijde van de laatste is een strooiglazuur met kopervijlsel aangebracht.
Hier bevinden zich ook fragmenten van vaatwerk, gerepareerd met een plaatje en klinknagel, een sintelnagel en een riemtong, allemaal van koper, en fragmenten dierlijk bot, vooral rund en varken.
Een van de fragmenten Doornikse kalksteen is wellicht van een raamlijst afkomstig. Er werden ook overblijfselen van handmolenstenen teruggevonden.

Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Motte Kasteelberg [online], https://id.erfgoed.net/waarnemingen/206973 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.