waarneming

Veldstraat

archeologisch element
ID
218065
URI
https://id.erfgoed.net/waarnemingen/218065

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als gebied geen archeologie, gewestelijk Gebied 8674
    Deze aanduiding is geldig sinds

Beschrijving

Er werden drie sporen aangetroffen waarvan een datering onduidelijk blijft. Het betreffen één greppel en twee kuilen, gelegen nabij een volmiddeleeuwse huisplattegrond. Mogelijk betreft het de restanten van enkele ontginningssporen, die dateren van net voor de inrichting van het volmiddeleeuwse erf.

Erf uit de volle middeleeuwen

In het onderzoeksgebied werd een erf uit de volle middeleeuwen aangetroffen. Het erf was in het noorden en westen door een greppel afgebakend. Op het terrein werden ook minstens drie bijgebouwen, een berg en een waterput en waterkuil aangetroffen. Verspreid over het erf kwamen ook meerdere kuilen voor. Van een oost-west georiënteerde bootvormig huis bleven één staanderrij, twee rijen wandpalen over de lange zijde en de twee korte zijden bewaard. De plattegrond sluit aan bij plattegronden uit de volle middeleeuwen uit het MDS (Maas-Demer-Schelde) gebied, en meer specifiek bij het huistype met gebogen staanderrijen en gebogen lange wanden, door Huijbers omschreven als huistype H2. Deze plattegronden hebben twee tot negen staanderparen, in Hasselt zijn het minstens vier staanderparen (H2-4). Met een lengte van 19,4 m sluit de aangesneden huisplattegrond aan bij de gangbare huislengte met vier staanderpalen, die gemiddeld 19,08 m lang zijn. Een rij wandpalen was aanwezig aan de noord- en zuidzijde van de plattegrond. Huistype H2 heeft daarnaast ook sluitpalen: de meeste exemplaren van huistype H2 bezitten dubbele sluitpalen aan beide korte zijden, hoewel er ook exemplaren bestaan met aan één zijde twee sluitpalen, terwijl aan de andere zijde één of geen sluitpalen voorkomen. De bootvormige gebouwplattegrond te Hasselt heeft aan beide korte zijden telkens één sluitpaal, in één lijn met de buitenste wandpalenparen en sluit zo aan bij het korte wandtype y. Huistype H2 komt voor tussen 950 en 1300, de meeste gebouw-plattegronden van dit type dateren tussen 1100 en 1175. Sporen van een binneninrichting, een ingang of een haard ontbreken, hoewel dit mogelijk te wijten is aan het feit dat een groot deel van de structuur door een bominslag bij het Paasbombardement van 1944 werd vernield. Verspreid binnenin het erf werden ook drie bijgebouwen en een berg aangetroffen. De berg sluit aan bij bijgebouwtype B0, dat alle ronde (eenpalige) ‘bergen’ omvat. Deze bestaan uit een kringvormige greppel c.q. paalopstelling, al dan niet in combinatie met een centrale paal. Een centrale middenstaander ontbreekt bij het aangesneden bijgebouw, hoewel het onduidelijk blijft of deze afwezig was dan wel werd vernietigd bij de bominslag in 1944, getuige de nabijgelegen krater. Het bijgebouwtype is niet gebonden aan een specifieke periode in de middeleeuwen en lijkt blijvend in gebruik. Bijgebouwen 1 en 2 kunnen bestempeld worden als het bijgebouwtype B5, die aan huistype H2 verwant is en gekenmerkt wordt door de aanwezigheid van gebogen staanderrijen en gebogen lange wanden. Zowel exemplaren met sluitpalen als zonder komen voor. Bijgebouw 1 bezit twee sluitpalen, hoewel hierbij dient opgemerkt te worden dat de aangesneden plattegrond niet volledig is. Het merendeel van type B5 heeft een bouwdatum binnen de periode waarin huistype H2 is gebouwd. Meer specifiek hebben de exemplaren die nauwkeuriger zijn gedateerd allemaal een bouwdatum na 1100. Bijgebouwtype B5 vindt hedendaagse parallellen in schapenschuren op de Veluwe en Oost-Nederland. Het is ook mogelijk dat het  (fragmentair bewaarde) bijgebouw 3 aansluit bij bijgebouwtype B5 is mogelijk. Een andere mogelijkheid bestaat erin om dit bijgebouw te koppelen aan type B7. Dit betreffen bijgebouwen met een conische vorm, met twee schuin op elkaar gerichte staanderrijen, aan één korte zijde een sluitpaal en vaak open aan de breedste korte zijde. Echter, dit bijgebouwtype komt alleen tussen 1125 en 1200 voor. Het aangetroffen vondstenmateriaal op de site schuift daarentegen een vroegere datering naar voren tussen 1050 en 1125. Het erf – zowel in het westen als het noorden omgeven door een erfgreppel – sluit aan bij gekende volmiddeleeuwse erven. Gekend is dat deze naast een waterput en/of waterkuil steeds één huisplattegrond, één gelijktijdig middelgroot of groot bijgebouw en enkele kleinere bijgebouwen en bergen omvatten. Opvallend op de site Hasselt Veldstraat is wel dat het hoofdgebouw zich op redelijke afstand bevindt van de berg en de aanwezige waterput en waterkuil. Het merendeel van de sporen situeert zich centraal en in het zuiden van het onderzoeksgebied. Vermoedelijk strekte het erf zich daarom in zuidelijke richting uit. Er werden geen sporen aangetroffen van een gefaseerde bewoning, zoals spooroversnijdingen of overlapping van plattegronden. De aanwezige vondsten dateren het erf in de tweede helft van de 11de eeuw, of in de vroege 12de eeuw. Bij het vondstenmateriaal zijn echter weinig concrete dateringsgegevens voorhanden. Algemeen komen op de site enkel witbakkende en slechts spaarzaam geglazuurde scherven Maaslands aardewerk voor, wat een indicatie is voor een eerder vroege datering. Pas na 1100 verschijnen immers oranje en rode baksels, die op de site Hasselt Veldstraat niet aanwezig zijn. Ook manchetranden, op veel andere sites typisch voor de 12de eeuw, ontbreken. Hetzelfde geldt voor kruiken, die in het vormenspectrum bij het Maaslands aardewerk pas verschijnen rond het midden van de 12de eeuw. Ook standvinnen ontbreken nog. Deze komen vanaf het tweede kwart van de 12de eeuw voor. Desondanks er op de site slechts weinig aardewerk aanwezig was, en veel enkel onrechtstreeks af te leiden is, kan al het aardewerk dat uit de sporen werd ingezameld, in principe wel uit éénzelfde periode dateren: tussen het midden van de 11de en het eerste kwart van de 12de eeuw. Uit het pollenonderzoek blijkt de omgeving in deze periode bestond uit grasland en heide in een matig bebost landschap met eiken, berken en hazelaar op de droge gronden en els op de nattere gronden. Het aantreffen van stuifmeel van granen, waaronder van rogge en van het gerst/tarwe-type wijzen erop dat deze typen graan op de aanwezige zandleembodems werden verbouwd. Mogelijk waren er in de omgeving van het erf akkers aanwezig en werd het graan op het erf verwerkt. Daarnaast bleken indicatoren voor mest, waarmee de aanwezigheid van vee kan worden onderbouwd, afwezig. Echter, het aandeel stuifmeel van grassen in het pollenspectrum is vrij hoog, en grasland en heide waren waarschijnlijk belangrijke elementen in het landschap. Het is daarom wel aannemelijk dat er in deze open landschappen begrazing heeft plaatsgevonden. Voor ambachtelijke activiteiten zijn geen aanwijzingen gevonden.

De aangesneden site sluit aan bij resultaten van eerder archeologisch onderzoek uit de (ruime) omgeving. Opvallend is ook bij deze sites uit dezelfde periode de schaarste aan vondstmateriaal. De restant van een volmiddeleeuws erf werd aangesneden aan de Kuringersteenweg te Hasselt. Ter hoogte van de huidige IKEA-site werd de periferie van een erf aangeduid. Een plattegrond uit de volle middeleeuwen werd als een bijgebouw of schuur geïnterpreteerd. Aan de Hasseltsesteenweg werd een drieschepig gebouw met gebogen wanden aangetroffen. In de ruimere omgeving, in Herk-de-Stad Lazerijstraat, werd de restant van een drieschepige huisplattegrond aangetroffen. Deze werd toegeschreven aan het type Huijbers-H4 (13de eeuw).

Landgebruik vanaf de late middeleeuwen 
Het volmiddeleeuwse erf lijkt niet lang stand te houden. De site verdween vanaf de late middeleeuwen onder een plaggendek. Door de groeiende bevolking in de late middeleeuwen ontstond immers een grote behoefte aan nieuwe landbouwgrond en werd het omringende bos verder uitgedund. Dit sluit aan bij de gekende gegevens in de ruimere omgeving van het onderzoeksgebied (cfr. regio Zuid-Nederland). Vanaf de late middeleeuwen werd het onderzoeksgebied ingericht als akkerland, afgebakend door meerdere perceelgreppels. Deze situatie stemt overeen met de 18de-eeuwse kaarten (cfr. Villaretkaart). Meer recente sporen omvatten enkele ploegsporen en paalkuilen, die als weidepalen kunnen worden aangeduid.

Paasbombardement 1944
Op paaszaterdag 8 april 1944 werd Hasselt gebombardeerd door 198 B26 en 32 P47 gevechtsvliegtuigen van de geallieerden. Het bombardement vormde een onderdeel van het transportplan van de geallieerden om de Duitse strijdkrachten kracht te ontzeggen. Het doel was immers om de spoorlijn naar Duitsland te raken, met name de stelplaats van de locomotieven. Bij drie tapijtbombardementen vielen er 107 doden en 144 gewonden. Er werden 454 huizen vernield of zwaar beschadigd. Meerdere bomkraters zijn in de directe omgeving van het onderzoeksgebied bewaard in het natuurgebied Tommelen (“de Bommenkoeters”). Meerdere bomkraters zijn ook op het onderzoeksgebied te onderscheiden. Ook werd een Britse vliegtuigbom gevonden.


Auteurs: Augustin, Sebastiaan; Van de Staey, Inge; Driesen, Petra
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: ARON bvba

Grondsporen Romeinse tijd

Datering: Romeinse tijd
Typologie: greppels, paalkuilen
Gebeurtenis:

Beschrijving:
drie paalkuilen en twee greppels
louter op basis van de kleur en samenstelling van de vulling

Grondsporen late middeleeuwen

Datering: late middeleeuwen
Typologie: greppels
Gebeurtenis:

Beschrijving:
Vier greppels
louter op basis van de kleur en samenstelling van de vulling

Metaaldetectievondsten

Datering: 18de eeuw, 19de eeuw
Typologie: losse vondsten, munten
Gebeurtenis:
  • Metaaldetectie Hasselt
    • Bron: Petra Driesen, Hanne de Langhe en Sebastiaan Augustin 2017: Archeologienota Hasselt, Veldstraat - Realisatie verkaveling, ARON Rapport 355.
      Literatuur ()
    • Archeologienota

Beschrijving:
Eén koperen Luikse liaard uit 1751
Eén koperen Franse keizerlijke munt uit 1853
Twee koperen munten, ondetermineerbaar en ondateerbaar door corrosie

Sporen late middeleeuwen en nieuwe tijd

Datering: late middeleeuwen, nieuwe tijd
Typologie: greppels, paalkuilen, plaggenbodems, ploegsporen, vaatwerk
Materiaal: aardewerk
Gebeurtenis:

Volmiddeleeuws erf

Datering: 11de eeuw, 12de eeuw
Typologie: bijgebouwen, boothuizen, gebouwplattegronden, greppels, kuilen, paalkuilen, vaatwerk, waterputten
Materiaal: aardewerk, houtskool, plantaardig materiaal
Gebeurtenis:

WO II

Datering: WO II
Typologie: bomkraters, wapens en munitie
Materiaal: metaal
Gebeurtenis:

Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Veldstraat [online], https://id.erfgoed.net/waarnemingen/218065 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.