In de jaren 1949-1950 werd te Smeermaas (gem. Lanaken), nabij de Ducatonweg op de plaats ‘Kerkveld’, op muurresten met een nis gestoten. Een jaar later voerden leden van de geschiedkundige kring St.-Ursula een eerste onderzoek uit.
In 1993 werd het terrein bedreigd door de aanleg van een industrieterrein. Er werd overgegaan tot opgraving onder leiding van het Archeologisch Patrimonium, nu het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed.
Indicaties van steenbouw wijzen op de mogelijke aanwezigheid van een villacomplex. Mogelijk ligt het hoofdgebouw buiten het areaal.
De kelder is tegen de westrand van het opgegraven areaal gelegen en is met zijn lange zijden NW-ZO georiënteerd. De opvulling van de kelderruimte kan slechts gedeeltelijk gereconstrueerd worden. Het gros van de vulling werd blijkbaar door een ongelaagd pakket aarde met puin, verbrande leem en dakpangruis ingenomen. Dit pakket bedekte een dun houtskoollaagje dat op zijn beurt twee dunne leemlaagjes afdekte. In de kelderbodem tenslotte waren nog een aantal kuilen uitgegraven.
Het hypocaustumgebouw ligt op 5,50 m ten NO van de kelder, uit de lijn ervan maar wel met dezelfde oriëntatie (NO-ZW). De stookruimte tekent zich af in het opgravings[1]vlak als een donkergrijsbruine verkleuring met houtskoolrestjes en vooral veel puin (roze en witte mortel, dakpan- en tubulus fragmenten, mergelbrokjes).
De opgraving bracht twee beerputten aan het licht. Beide liggen op 80 cm van elkaar in het westelijke deel van de opgraving, vlakbij de twee parallelle greppels die het terrein in NO-ZW richting doorkruisen.
Op basis van de paalkuilen op de site werden 4 huis- en 3 spiekerplattegronden in houtbouw gereconstrueerd. Verder kan een aantal paalgaten, ondanks hun diversiteit in afmetingen en vormen, duidelijk in rijen ondergebracht worden. Alle palenrijen, met uitzondering van één, verlopen in noordoost-zuidwestelijke richting, d.w.z. bijna haaks op de helling van het terrein. De gebouwen worden gedateerd in de 1ste eeuw.
De nederzetting ligt 600 m ten westen van het vermoede tracé van de Romeinse weg die, aftakkend vanaf de weg Tongeren - Maastricht, in noordelijke richting naar Nijmegen leidde.
Auteurs: Cornelissen, Yasmine; Vanderbeken, Tim
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)