Naar aanleiding van de aanvraag van een omgevingsvergunning voor de omvorming van voormalige schoolterreinen tot woonzone met appartementen, assistentiewoningen en een woonzorgcentrum, en na een positief proefputtenonderzoek, vond binnen de projectzone een vlakdekkende opgraving en een werfbegeleiding plaats.
Het projectgebied bevindt zich in de zone van de vierde stadsuitbreiding die vanaf de 14de en 15de eeuw bebouwd werd. Binnen het plangebied bevond zich vanaf het einde van de 15de eeuw godshuis Sint-Barbara dat verbouwingen kende en overgenomen werd door de Cellebroeders. Oorspronkelijk stonden er ten noorden van het godshuis aan de Lange Nieuwstraat vier woningen. Een mutatieschets uit 1908 toont dat deze vier woningen vervangen werden door drie grotere huizen. Uit de 16de-17de eeuw dateert vermoedelijk ook de bouw van twee herenhuizen langs de Lange Nieuwstraat, die later werden geïncorporeerd in het Hotel du Blois de Vroylande. Ter hoogte van het complex lag ook het godshuis Onze-Lieve-Vrouw van Loretto. Het geheel onderging grote verbouwingen in de 18de eeuw, waarbij het godshuis verdween. Centraal in het projectgebied bevindt zich een zuilengaanderij met een opschrift uit 1739. In 1834 werd het Hotel du Bois de Vroylande aangekocht door Agnes Verhelle, die er een katholieke meisjesschool zou oprichten. Tijdens de 19de eeuw vonden er herhaaldelijke uitbreidingen van het complex plaats. Ten zuiden van het projectgebied, aan de Meir, werd in 1614 het Miniemenklooster opgericht waarvan de achterzijde nog net binnen het plangebied valt. Het klooster werd in 1797 opgeheven en omgevormd tot een kazerne en in 1851 gesloopt. De gronden werden verkaveld en in aparte loten verkocht en bebouwd, zoals te zien is op het kadaster van 1865.
Tijdens het vlakdekkend onderzoek en de begeleiding van de werken werden er in totaal 573 sporen geregistreeerd (waarvan enkele nummers door een vergissing uiteindelijk niet gebruikt werden). De aangetroffen sporen bestaan uit 83 muur- en 11 vloerresten, 146 kuilen, 36 paalkuilen, 27 lagen, 221 (puin)vullingen, 5 greppels, 9 beer- en 3 waterputten. Er werden ook natuurlijke sporen aangetroffen tijdens het onderzoek (n=17).
Aan de top van het pleistocene dekzand werd wellicht een pre-urbane akkerlaag (Apb-horizont) vastgesteld. Deze wordt afgedekt door een 50 tot 55 cm dikke humusrijke cultuurlaag (Aa-horizont), mogelijk een tuinaardelaag. Doorheen de akkerlaag zijn in de noordelijk zone kuilen uitgegraven met een donkergrijze vulling, die in enkele gevallen redelijk gelijkaardig is aan de tuinaardelaag en wellicht in de late middeleeuwen te dateren zijn. Mogelijk staan deze in verband met het godshuis dat hier toen gelegen was. Boven deze zone komen ophogingslagen voor, met erdoorheen stratigrafisch opeenvolgende funderingen/muren. Deze muren zijn niet te linken aan gebouwen: op de historische kaarten situeren deze muurresten zich telkens in open ruimtes. De aanwezigheid van beer- en waterputten toont eveneens aan dat het hier de achtererven van de woonhuizen betreft. Al deze sporen zijn in de nieuwe tot nieuwste tijd (kelders) te situeren.
Tijdens het onderzoek werden vondsten aangetroffen, zowel aan het vlak als in de verschillende sporen. In totaal werden 5570 unieke vondstnummers uitgedeeld. De vondsten kunnen onderverdeeld worden in aardewerk, bouwceramiek, metaal, slakken en sintels, pijpaarde, dierlijk botmateriaal, glas, leder, natuursteen en houtresten.
Het assessment van het dierlijk bot en de visresten tonen een vrij gemiddeld soortenspectrum wat lijkt te wijzen op het voorkomen van een zekere welstand maar de bewoners hoorden zeker niet tot de rijkste Antwerpenaars.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Studiebureau Archeologie Tienen
Is deel van
Historische stadskern van Antwerpen
Omvat
Godshuis Sint-Barbara
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Lange Nieuwstraat [online], https://id.erfgoed.net/waarnemingen/983583 (geraadpleegd op ).
Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed
Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.