waarneming

Sint-Paulusstraat

archeologisch element
ID
983756
URI
https://id.erfgoed.net/waarnemingen/983756

Beschrijving

De eerste en oudste fase, dateert op basis van het vondstmateriaal in de volle middeleeuwen (11de - 12de eeuw) en kan gelinkt worden aan de vroegste ontwikkeling van het terrein. In deze fase lag het plangebied nog buiten de stadskern van Antwerpen, de zogenaamde Ruitenstad. Het gebied deed vermoedelijk dienst als gemeenschappelijke weide net buiten de stad en bestond uit braakliggende, drassige weilanden die gelegen waren in een uitloper van de Schijnvallei. Twee afwateringsgrachten, waarvan één mogelijk met beschoeiing, behoren tot deze fase en sluiten zeer nauw aan bij het toenmalige landgebruik als gemeenschappelijke weiland. Deze grachten worden in de loop van de volgende fase gedempt. 

De tweede gebruiksfase, dateert in de 13de - 15de eeuw en kan verbonden worden aan de ingebruikname en van het terrein door de Predikheren vanaf 1250. Door de aanleg van enkele bijkomende ruien rondom het gebied kwam het gebied binnen de stadsgrenzen te liggen en konden de drassige weilanden van "den Dries" omgevormd worden tot volwaardige bouwgronden. Het plangebied was onderdeel van het gebied dat was toegewezen aan de Predikheren, die hier gedurende de late middeleeuwen en heel klooster uit de grond stampten. De kern van dit complex lag ter hoogte van de huidige Sint-Pauluskerk en het plangebied lag in eerste instantie nog aan de rand van het domein. Verschillende dikke ophoogpaketten en de dempingslagen van de grachten uit Fase 1 kunnen in Fase 2 worden gedateerd en kunnen gelinkt worden aan het bouwrijp maken van het terrein. Daarnaast komen ook enkele kuilen voor, maar het aantal echte bewoningssporen is nog aan de lage kant. Dit heeft vermoedelijk te maken met het feit dat deze zone aan de rand van het kloosterdomein was gelegen en daardoor nog niet intensief in gebruik werd genomen.

Fase 3 wordt verbonden met het predikherenklooster in de postmiddeleeuwse periode (16de eeuw t.e.m. 1850). Deze fase valt samen met de periode waarin het kloosterdomein volledig was uitgebouwd en zijn definitieve vorm heeft verkregen zoals te zien op historische kaarten gravures. Beide huizen aan Dries gaan terug tot dit kloostercomplex en werden vermoedelijk in de 16de eeuw opgetrokken. Onder beide huizen werd een 16de-eeuwse kelder met tongewelf gedocumenteerd. Aansluitend hieraan op het achtererf van Dries 46 en 48 werden verschillende sporen aangetroffen die gelinkt kunnen worden aan bakstenen structuren en bijgebouwen die eveneens dateren in Fase 3. Deze structuren werden echter in fase 4 zwaar verstoord door recentere bouwactiviteiten, waardoor voor het grootste deel enkel nog uitbraaksporen bewaard zijn gebleven. Over de precieze omtrek, indeling, opbouw en functie van deze structuren valt daarom ook weinig meer te achterhalen.

Het meest interessante spoor van de opgraving dateert eveneens in Fase 3. Het betreft een grote ronde afvalput uit baksteen die gelinkt kan worden aan Dries 46. Het aardewerkensemble uit de afvalvulling van deze put werd gedateerd in de 16de -17de eeuw. Het omvat voornamelijk kook- en tafelgerei zoals borden, kommen, grapes, kruiken en drinknappen uit lokaal vervaardigd rood aardwerk, maar ook geïmporteerd steengoed en wit aardewerk komen voor. Ook glas werd ingezameld uit deze context. Het aantal cultuur- en gebruiksgewassen, geobserveerd aan de hand van macroresten en pollenmonsters is groot en omvat meerdere exotische gewassen, zoals specerijen en mediterrane importen. Daarnaast zijn er relatief veel groentesoorten aanwezig, voornamelijk bladgroenten, maar ook een warmtebehoevende soort als komkommer.

Fase 4 tot slot dateert vanaf 1850. In de jaren 1950 ging het kloosterdomein uiteindelijk volledig op de schop toen bij stadsvernieuwingen de Sint-Paulusstraat dwars doorheen de oude kloostertuin werd getrokken als verbinding tussen de Sint-Paulusplaats en Koepoortbrug. De bouwactiviteiten uit Fase 4 hebben op grote delen van het plangebied een verstorende impact gehad.


Auteurs: Terryn, Ben
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Fase 1 (11de eeuw - vroege 13de eeuw)

Datering: 11de eeuw, 12de eeuw, 13de eeuw
Typologie: grachten (infrastructuur), paalkuilen, weilanden
Materiaal: aardewerk, bot (dierlijk), hout, houtskool, leer, schelp
Gebeurtenis:

Beschrijving:
De grachten werden vermoedelijk gebruikt om de drassige weilanden van "den Dries" af te wateren.

Fase 2 (1250 - 15de eeuw)

Datering: late middeleeuwen
Typologie: kloosters, kuilen, ophogingslagen
Materiaal: aardewerk, bot, houtskool, mortel
Gebeurtenis:

Beschrijving:
Omstreeks 1250 werd het gebied ten noorden van de stad, omschreven als Dries, toegewezen aan de orde der Dominicanen of Predikheren. Ze krijgen het gebied uit handen van kanunnik Hugo Nose en mogen ter plaatse een klooster stichten.

Fase 3 (16de eeuw - 1850)

Datering: eerste helft 19de eeuw, nieuwe tijd
Typologie: afvalkuilen, beerputten, kloosters, kuilen, muurresten, ophogingslagen, religieuze gebouwen en complexen, waterputten
Materiaal: aardewerk, glas, hout, mortel, pijpaarde
Gebeurtenis:

Beschrijving:
In deze fase krijgt het kloostercomplex zijn definitieve vorm.

Fase 4 (vanaf 1850)

Datering: tweede helft 19de eeuw
Typologie: muurresten, woningen
Materiaal: mortel
Gebeurtenis:

Beschrijving:
Het klooster raakte in verval door de gevolgen van de Franse revolutie.


Relaties

  • Is deel van
    Historische stadskern van Antwerpen

  • Omvat
    Burgerhuis in Louis-Philippestijl


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Sint-Paulusstraat [online], https://id.erfgoed.net/waarnemingen/983756 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.