Algemeen

De opgraving van het projectplangebied “Eksterlaar” gebeurde naar aanleiding van een verkaveling voor nieuwbouwwoningen -appartementencomplexen. Verschillende fasen uit het vooronderzoek gaven al blijk aan het groot potentieel van het projectgebied. Op basis van de resultaten uit het vooronderzoek definieerden ze twee onderzoekszones. De noordelijke zone (zone 2) leverde als hoofdcomponent bewoning uit de middenbronstijd en de midden-Romeinse tijd op. Daarnaast bevindt zich aan de noordoostrand van deze zone – maar grotendeels buiten het huidige opgravingsterrein – nog een vindplaats uit de ijzertijd. Op basis van gedateerd aardewerk uit een van de kuilen aan de zuidrand van zone 2 kunnen direct ten zuid(oost)en van deze zone mogelijk vroegmiddeleeuwse bewoningssporen aanwezig zijn. In de zuidelijke zone (zone 1) is alleen bewijs gevonden voor een laatmiddeleeuwse nederzetting.

Bronstijd

Centraal in zone 2 vond men vijf huisplattegronden, en een zesde iets verder ten noorden. Een nauwkeurige datering was niet mogelijk. Verschillen in constructiewijze zouden kunnen wijzen op twee fasen.

Geen van de bijgebouwen of andere bij een erf horende fenomenen – zoals de vele gevonden spiekers en kleine bijgebouwtjes – die in de nabijheid van de bronstijdhuizen liggen, kan met zekerheid worden toegeschreven aan de middenbronstijd. Het schaarse aangetroffen aardewerk, dateert niet met zekerheid uit die periode. Enkel één bijgebouw dat wordt oversneden door huisplattegronden uit de Romeinse tijd, zou op basis daarvan een datering ouder dan de Romeins tijd kunnen hebben.

Er werden – behalve in de Romeinse tijd herbruikte prehistorische natuurstenen voorwerpen zoals een “kubussteen” – geen vondsten uit de metaaltijd aangetroffen.

IJzertijd

Tijdens de opgraving zijn één armband en een vervormd fragment van een kraal of een armband aangetroffen in Romeinse bewoningssporen. Deze behoren tot de La Tène-armbanden of sieraden uit de late ijzertijd.

Romeinse periode

De Romeinse nederzetting bestond uit tien woonkernen.

De huisplattegronden zijn oost-west of noordoost-zuidwest georiënteerd. Ze kunnen in drie types worden onderverdeeld. Verspreid over het terrein behoorden vier plattegronden tot het type “tweebeukige huisplattegrond met kernconstructie van zware middenstaanders”. Twee daarvan zijn onvolledig bewaard waardoor ze niet met zekerheid als huisplattegrond te benoemen zijn.

Verder vonden ze nog drie huisplattegronden die behoren tot het type “met gedeeltelijk opengewerkte kernconstructie”. De oudste dateert (door het gevonden aardewerk in de potstal) in de tweede en derde kwart van de 2de eeuw. De constructiewijze van deze huisplattegronden bleek regionaal gegeven te zijn.

Ten slotte werden er ook drie huisplattegronden van type 3 “ éénbeukige, volledig opengewerkte huisplattegronden” gevonden. Deze bevinden zich alle drie aan de westzijde van het opgravingsterrein. Binnen dit type komen twee varianten voor op de site: de eerste is een éénbeukige huisplattegrond met kruisvormig verspreidde krachtenverdeling en vier traveeën. Aardewerk uit de potstal dateert deze structuur in de tweede helft van de 2de eeuw. De tweede variant betreft een kruisvormige huisplattegrond van gemiddelde grootte. Aardewerk dateert de plattegrond in de 3de eeuw.

In het opgravingsgebied werden verder nog 18 vierpalige spiekers met vierkante constructie aangetroffen; 16 vierpalige spiekers met rechthoekige constructie; 3 zespalige bijgebouwen; en 13 meerpalige bijgebouwen.

Aan de zuidrand van zone 2 zijn drie waterputten vlak bij elkaar aangetroffen. Op 35 meter ten oosten van deze cluster vond men nog een vierde. Ze hadden elk een houten schachtconstructie. Bij drie waterputten bestond deze uit palen en planken, bij één betrof het een vlechtwerkconstructie. Hazelnootresten uit de onderste humeuze vulling leverde voor een waterput een datering in de midden- tot laat-Romeinse tijd op. De drie andere waterputten dateren op basis van het aardewerk in de midden-Romeinse tijd. De kubussteen gevonden in de waterputvulling zou al dienst kunnen hebben gedaan in de bronstijd, en in de Romeinse tijd zijn hergebruikt. Ook in het noordelijk deel van zone 2 vonden ze twee waterputten. Een daarvan dateert vermoedelijk uit de Romeinse periode.

Het vondstmateriaal dat uit de Romeinse bewoningssporen is verzameld kan worden onderverdeeld in aardewerk, glas, metaal, (metaal)slak, natuursteen, vuursteen, keramisch bouwmateriaal, (dierlijk) bot en hout.

Het aardewerk overspant een periode van het midden van de 1ste eeuw tot de 3de eeuw. Verder vonden ze er ook 25 fragmenten (typisch Romeins) glas. Daarnaast zijn er vier kralen verzameld: één kraal met 'opgerold' glas; twee meloenkralen en een halve kobaltblauwe kraal.

Het merendeel van de metaalvondsten bestond uit ijzeren spijkers. Op de sesterius munt na levert geen enkele metalen vondst een bijdrage aan de datering. De meeste smeedslakken lagen in de buurt van de potstal van één huis. Er is slechts een mestslak gevonden.

In totaal zijn er ruim 100 stuks natuursteen verzameld van maximaal 52 individuen. Het betreft maalstenen en bijzonder veel slijpgereedschap. Romeins natuurstenen bouwmateriaal ontbreekt, opmerkelijk aangezien er wel vrij veel Romeins keramisch bouwmateriaal is aangetroffen. Bijzonder aan het keramisch bouwmateriaal is dat 1/5de ervan verbrand is.

Vroege middeleeuwen

Nabij de cluster van drie Romeinse waterkuilen in zone 2 ligt nog een waterkuil waarin vroegmiddeleeuws – vermoedelijk Merovingisch – aardewerk werd gevonden.

Late middeleeuwen

Een lage densiteit aan sporen is aangetroffen in de meest zuidelijke zonde van het onderzoeksgebied. Daaruit konden ze een aantal structuren herleiden die in de late middeleeuwen gedateerd kunnen worden. Behalve een mogelijke hoofdgebouw zijn er een bijgebouw een waterput en enkele kuilen en greppels gevonden. Alle sporen uit deze periode zijn afkomstig uit zone 1.

Nieuwe tijd – nieuwste tijd

Tijdens de opgraving werden enkele losse vondsten aangetroffen uit de nieuwe en nieuwste tijd. Twee fragmenten kleurloos glas dateren in de 20ste eeuw en kunnen als opspit worden beschouwd. Eén donkergroen fragment dateert uit de late middeleeuwen of nieuwe tijd. Alle drie fragmenten zijn plat en kunnen afkomstig zijn van een vensterglas.