waarneming

Scheldekaaien

archeologisch element
ID
989713
URI
https://id.erfgoed.net/waarnemingen/989713

Beschrijving

In de onderzoekszone Loodswezen (Tavernierkaai) werd slechts een beperkt aantal sporen aangetroffen. De meeste sporen konden niet concreet gedateerd worden. De aangetroffen vondsten en sporen bevestigden de algemene fasen in de evolutie van de Scheldekaaien.
De oudste aangetroffen resten (fase 1) waren houten palen. Deze zouden een indicatie kunnen zijn van de vroegste ingebruikname van het terrein. Het houtstaal leverde een datering op vanaf het einde van de 14de eeuw of bij het begin van de 15de eeuw. Het bemonsterde hout werd in die periode ten vroegste in gebruik genomen. Er kon echter niet met zekerheid gezegd worden of de palen die op dit niveau werden aangetroffen in situ bewaard waren gebleven. Het gaat mogelijk alsnog om aangevoerde pakketten.
De aangetroffen stadsmuur en steunbeer konden tot een volgende fase (fase 2) gerekend worden. De stadsmuur werd gebouwd in de 16de eeuw, op de plaats van de middeleeuwse rede. Hierbij vond een grote stadsuitbreiding plaats, de Nieuwstad. De aangetroffen stadsmuur was onderdeel van de 16de-eeuwse gebastioneerde omwalling van de stad Antwerpen. De Scheldezijde van de muur vertoonde sporen van bewerkingen en aanpassingen of herstellingen. Deze zal dus langduriger in gebruik zijn geweest. Vooral de restanten van deze 16de-eeuwse stadsmuur zijn van groter belang, aangezien deze meerwaarde kunnen bieden in de overkoepelende studie naar de verdedigingswerken van de stad Antwerpen. De zogeheten ‘Spaanse vesten’ werden gebouwd tussen 1542-1556 en waren vernieuwend voor die tijd.
In fase 3 werden sporen van bewoning aangetroffen. De datering hiervan kon niet precies bepaald worden, maar een datering vanaf de voltooiing van de stadsmuur in het midden van de 16de eeuw is mogelijk aangezien aan de stadszijde van de muur gelijktijdig huizen werden gebouwd. Het ging om enkele muren, een beerbak en een fundering of (buiten?)muur van een woning.
De terminus ante quem werd gevormd door de nivellering van de stadsmuur voor de aanleg van de kaaimuur in de Napoleontische periode of recenter (eind 18de-begin 19de eeuw) (fase 4). De riolering aangetroffen in de 16de-eeuwse stadsmuur, maar ook de kasseistrook die werd aangetroffen bij werfbegeleiding 1 aan de zone Waaslandtunnel dateerden uit deze periode.
Een vijfde en laatste fase kon gesitueerd worden in de periode na de rechttrekking van de Scheldekaaien. Deze verving de Napoleontische kaai. De nieuwe kaaimuur voorzag een bredere rechtlijnige kaaivlakte met riolering, loodsen en afdaken. De sporen die hierbij hoorden, dateerden van omstreeks het einde van de 19de eeuw en/of bij het begin van de 20ste eeuw.

In de onderzoekszone Waaslandtunnel (Van Meterenkaai) bleken alle aangetroffen sporen van (sub)recente datering. Er kon geen archeologische site afgebakend worden binnen deze onderzoekzone.

Tijdens de begeleiding van de werken in onderzoekszone TS8 (Orteliuskaai) werden geen restanten aangetroffen van de Napoleontische kaaimuur, die op basis van de projectie van historische kaarten het zuidelijke deel van de onderzoekszone zou doorsnijden. Een puinig uitbraakspoor kon mogelijk wel in verband gebracht worden met de (gedeeltelijke) uitbraak van de Napoleontische kaaimuur, aangezien de locatie en het verloop van dit spoor zeer nauw overeenkwamen met de projecties die voorhanden zijn van de kaaimuur. Een directe link met de muur was echter niet aan te tonen op basis van de sporen die tijdens de archeologische begeleiding van de werken werden aangetroffen.


Auteurs: Cornelis, Lina; Terryn, Ben
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: BAAC Vlaanderen bvba

16de-eeuwse stadsmuur

Datering: 16de eeuw
Typologie: muurresten, stadsomwallingen
Materiaal: aardewerk, metaal, natuursteen
Gebeurtenis:

Bewoning Nieuwe tijd

Datering: nieuwe tijd
Typologie: beerputten, funderingslagen, muurresten
Gebeurtenis:

Houten palen 14de-15de eeuw

Datering: eerste kwart 15de eeuw, vierde kwart 14de eeuw
Typologie: palen
Materiaal: hout
Gebeurtenis:

Napoleontische periode of recenter

Datering: 18de eeuw, 19de eeuw
Typologie: archeologische sporen en uitgravingen, kasseiwegen, riolen
Gebeurtenis:

Relaties

  • Is deel van
    Historische stadskern van Antwerpen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Scheldekaaien [online], https://id.erfgoed.net/waarnemingen/989713 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.