Het archeologisch onderzoek dat overheen twee jaar plaatsvond tijdens de grootschalige bouwwerken van het project ‘Botanic Sanctuary Antwerp’ leverde ondanks de moeilijke werkomstandigheden heel wat aanvullende informatie op over zowel de evolutie van de 13de-eeuwse gasthuissite alsook de omliggende percelen.

Uit de eerste twee eeuwen van haar bestaan is weinig data gekend. De archeologische gegevens ondersteunen echter het beeld van een gasthuis in een zeer open landschap net buiten de stadswal, met een sterk landelijk karakter. De site, die evenwel rond 1300 intra muros komt te liggen, leidde een autarkisch bestaan waarbij voedsel zowel vanop de omliggende gasthuisbeemden als van op de verder weg gelegen hofstedes werden aangevoerd. Dit voedsel werd aangevuld met groenten uit eigen moestuinen en zaken zoals fruit dat mogelijk op de markt werd gekocht. Er was vee aanwezig op het erf en aanwijzingen van een rootkuil wijzen op het vervaardigen van textiel uit vezels van netels.

Uit de 15de eeuw zijn er weinig nieuwe archeologische data. Uit rekeningen is geweten dat de kerk wordt vernieuwd. Dit had als implicatie dat het kerkhof, dat reeds in de 13de eeuw aanwezig was deels werd opgehoogd. Het kerkhof strekte zich uit tot in de huidige binnentuin tussen kapel en pastorie. Een omvangrijk areaal was noodzakelijk gezien de aard van de site, waarbij tijdens woelige periodes een groot aantal doden ter aarden dienden te worden besteld.

Vanaf het einde van de 15de eeuw, maar voornamelijk in de 16de eeuw zijn er grote aanpassingen binnen de gasthuissite. Er worden opeenvolgend twee ziekenzalen gebouwd. Openliggende grachten die ook dienstdeden voor afvoer van vuil water en stortplaats werden om hygiënische redenen vervangen door overwelfde gemetste riolen. Er kwam een duidelijke scheiding tussen de hospitaalsite en het noordelijke perceel waar twee herenhuizen werden opgetrokken. In het midden van de 16de eeuw werd een groot deel van de gasthuisbeemden verkocht en doorheen het terrein dat restte, werd in het kader van grote stadsvernieuwingen onder leiding van Van Schoonebeke een nieuwe straat aangelegd. Zo kromp het areaal van de gasthuissite sterk en verdween het landelijke karakter van de site.

Uit de 17de eeuw zijn er in mindere mate nieuwe archeologische data. Vanaf deze periode moet de site er uiterlijk al vrij sterk hebben uitgezien zoals ze vandaag nog steeds aanwezig is: een grote kapel met twee ziekenzalen, een bijhorend klooster en een pastorie. Echter mag niet worden vergeten dat een groot deel van de binnentuin en de zone rond de kapel nog steeds als kerkhof in gebruik was.

Uit deze periode dient een zeer rijke afval/beerput te worden vermeld met luxueus vaat- en glaswerk die ooit eigendom was van een koopmansfamilie.

Zowel op de gasthuissite als voor de burgerlijke huizen zijn er zowel in de 18de en 19de eeuw nog tal van verbouwingen geweest die door middel van plannen en kadastrale kaarten vrij goed kunnen worden opgevolgd.

Met een sprong in de tijd vermelden we ook de oudere resten van voor het gebruik als hospitaalsite. Binnen dit gebied moet in de 5de eeuw v. Chr. bewoning aanwezig geweest zijn, in de vorm van een boerderij waarvan enkel de waterput werd aangetroffen en opgegraven.

Zo is het duidelijk dat het archeologisch onderzoek een grote bijdrage heeft geleverd met betrekking tot de gebruiksevolutie van het Elzenveld en haar omgeving. Er resten echter hier en daar nog kleine zones waar met zekerheid het archeologisch bodemarchief bewaard blijft. Ze dienen te worden bewaakt en gevrijwaard om de kennis over de site verder aan te vullen.

Ondanks dat er al heel wat opzoek- en onderzoekswerk is gebeurd over deze site, zijn het de kleine vondsten die bijkomende verhalen kunnen opleveren over de dagdagelijkse organisatie van de hospitaalsite. Het gaat om zaken die niet belangrijk genoeg werden geacht om ze te vermelden in de registers of aktes. Het zijn net deze zaken die archeologie opnieuw boven water wil brengen.