waarneming

Kapel OLV in t Hammeke

archeologisch element
ID
992217
URI
https://id.erfgoed.net/waarnemingen/992217

Beschrijving

Algemeen

Het archeologisch onderzoek leverde verschillende archeologische contexten op die bestaan uit funderingen, muren, vloeren en diverse grondsporen (vooral ophogingspakketten). Deze contexten tekenen zich voornamelijk af binnenin de kapel. Op basis van de muurresten is het mogelijk een chronologie voor de kapel te reconstrueren. In de onderstaande beschrijvingen wordt deze chronologie gebruikt als leidraad. Het archeologisch onderzoek bracht verschillende bouwfasen aan het licht. Van een houten voorloper (fase 0) werden geen sporen gevonden. Dit betekent niet dat die er niet kunnen zijn. Mogelijk bevinden deze sporen zich nog dieper dan de geplande verstoringsdiepte die de grens was voor de vlakdekkende opgraving.

Er werden slechts een klein aantal stalen ingezameld. Het gaat hierbij uitsluitend om mortel-en baksteenstalen. Geen van deze werden voor verdere analyse geselecteerd, maar blijven wel behouden voor mogelijk toekomstig onderzoek. Tijdens het archeologisch onderzoek konden slechts 6 scherven worden ingezameld. Het botmateriaal bestaat uit enkele individueel of per 2 ingezamelde fragmenten. Dit bestaat uitsluitend uit dierlijke botten en -fragmenten.

Nieuwe tijd (16de eeuw)

Wel werd binnen de contouren van de huidige kapel (in de noordoostelijke helft) een oudere bakstenen voorloper van de huidige kapel aangetroffen. Deze bestaat uit 2 ruimtes. Plaatselijk werden naast de muurresten uit deze fase keramische dakpanfragmenten aangetroffen. Ze vormen een aanwijzing dat de kapel uit deze fase voorzien was van een dak waarop rechthoekige keramische pannen waren gelegd. Een dakpanfragment werd aan bouwhistoricus Vincent Debonne (Agentschap Onroerend Erfgoed) voorgelegd. Hij bevestigde het vermoeden van een 16de-eeuwse datering voor dit fragment. Het is dus aannemelijk dat deze steenbouw dateert uit de 1ste helft van de 16de eeuw. Ook door de vastgestelde baksteenformaten in de muren uit fase 1 (27x12x6cm) wordt deze 16de-eeuwse datering bevestigd. In fase 1 werd de vloer vermoedelijk gevormd door natuurstenen tegels.

Nieuwe tijd (17de eeuw)

Fase 2 vat aan met een uitbreiding van de kapel in zuidwestelijke richting. In eerste instantie wordt de bestaande kapel enkel vergroot met een nieuwbouw. Enkele natuurstenen in los verband kunnen mogelijk geïnterpreteerd worden als de toegang tot deze nieuwe ruimte. Ook de natuurstenen funderingen ter hoogte van de zuidelijke en westelijke hoek behoren tot deze fase. Ze vormen de link met de huidige buitenmuur van de zuidwestelijke helft waarin deze fundering is ingewerkt. Het baksteenformaat is hier kleiner (18cm lang en 4cm hoog). Bovendien vertoont de opgaande muur plaatselijk het gebruik van wat natuurstenen recuperatiestenen en zijn er verschillende verbouwingen (muurrelicten) – aan de ramen – zichtbaar in het opgaande muurwerk. Deze bakstenen muur is gefundeerd op een vrij diepe fundering die overwegend bestaat uit natuursteenbrokken. De exacte datering is moeilijk te achterhalen. De bronnen geven weinig concrete aanwijzingen over deze aanzienlijke uitbreiding. Er wordt enkel gewag gemaakt van het betalen van metsers, schaliedekkers en glazeniers en de vermelding dat onder meer de muren gekalkt worden (1609). Een aanwijzing voor grondige veranderingen aan de kapel kan hier wel worden gezien in de vermelding van schaliedekkers. Dit suggereert namelijk dat het dak van de kapel in deze fase minstens voor een deel uit leien dakpannen bestaat. Of het hier uitsluitend om het dak van de uitbreiding gaat, dan wel om het geheel is onduidelijk. Door deze vage bewoordingen lijkt algemeen slechts een ruwe datering tijdens het 1ste kwart van de 17de eeuw mogelijk. De vloer bestond waarschijnlijk uit natuurstenen en keramische tegels.

Nieuwe tijd (1699)

Tijdens fase 3 worden de resten van de steenbouw uit fase 1 gesloopt en vervangen door een nieuwbouw die direct ook groter is. Zo ontstaat de contour die vandaag nog bestaat. De bakstenen die men in deze fase gebruikte, hebben afmetingen van 17cm (lengte) op 4cm (hoogte). Over het algemeen vertoont de opgaande muur uit deze fase weinig variatie. Zo ontbreken recuperatiematerialen en zijn er geen sporen van verbouwingen. De natuurstenen fundering is hier tevens relatief ondiep aangelegd. Deze fase kan gekoppeld worden aan de verbouwingsfase uit 1699. Bronnen geven aan dat de achterzijde van de kapel in slechte staat was. De restauratie bestond toen onder meer uit een uitbreiding met 1 travee. Een gedenksteen herinnert nog steeds aan deze bouwfase. Na 1699 werd de kapel nog verschillende keren onder handen genomen, maar uitbreidingen of archeologisch zichtbare structurele aanpassingen werden niet meer gerealiseerd. De vloer bestond waarschijnlijk uit natuurstenen en keramische tegels.


Auteurs: Lommelen, Lies
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Bouwfase 1 (16de eeuw)

Datering: eerste helft 16de eeuw, nieuwe tijd
Typologie: daken, kapellen (gebouwen en structuren), muurresten, vloeren
Materiaal: keramisch bouwmateriaal, natuursteen
Gebeurtenis:

Bouwfase 2 (17de eeuw)

Datering: eerste kwart 17de eeuw, nieuwe tijd
Typologie: fundering, kapellen (gebouwen en structuren), muurresten, vloeren
Materiaal: keramisch bouwmateriaal, natuursteen
Gebeurtenis:

Bouwfase 3 (1699)

Datering: nieuwe tijd, vierde kwart 17de eeuw
Typologie: gedenktekens, kapellen (gebouwen en structuren), muurresten, vloeren
Materiaal: keramisch bouwmateriaal, natuursteen
Gebeurtenis:

Relaties

  • Is deel van
    Kapel Onze-Lieve-Vrouw in 't Hammeke

  • Is deel van
    Zennevallei met het Kasteeldomein van Relegem


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2025: Kapel OLV in t Hammeke [online], https://id.erfgoed.net/waarnemingen/992217 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.