Algemeen

Doorheen de eeuwen heeft het kasteel van Heers verschillende verbouwingen, herstellingen en periodes van verval gekend. Volgens historische bronnen werd het kasteel na een verwoesting in 1328 opnieuw opgebouwd. In 1467 werd het opnieuw getroffen door brand, en ook tijdens de oorlogen van Lodewijk XIV (1676–1681) liep het aanzienlijke schade op. Het is goed mogelijk dat bij deze herstellingen ook de kelders gedeeltelijk werden aangepast.

In de achttiende eeuw liet Nicolas-Erasme het kasteel restaureren na nieuwe oorlogsschade. Omdat het gebouw zijn militaire functie toen volledig had verloren, konden de aanpassingen zich richten op comfort, toegankelijkheid en uitstraling. Vermoedelijk verdween in deze periode ook de slotgracht, wat te situeren is na 1768 op basis van kaarten van de abdij van Herkenrode.

In de negentiende eeuw liet de familie Desmaisières de toegangsgevel van het kasteel aanpassen. Deze werken bleken voornamelijk oppervlakkig van aard: de poortdoorgang kreeg een ronde vorm, de ramen aan de oostzijde werden aangepast om beter te passen bij de westzijde, en er werden drie dakkapellen toegevoegd. De funderingen bleven daarbij grotendeels behouden. Onder de huidige gevel zijn sporen gevonden van een oudere muur, wat wijst op een eerdere bouwfase of een andere voorgevel.

Nieuwe tijd

Tijdens de archeologische opgravingen kwamen verschillende muurresten aan het licht die niet voorkomen op historische afbeeldingen. Zo werden onder andere in de noordelijke en oostelijke zones muren aangetroffen die ouder lijken dan de bestaande kasteelvleugels. Ook werden sporen gevonden van afwateringssystemen en mogelijk een beerput bij de vroegere keuken.

Hoewel het onderzoek beperkt van omvang was, tonen de resultaten duidelijk aan dat het kasteel een lange en complexe bouwgeschiedenis heeft. Achter de ogenschijnlijk uniforme gevel schuilt een “patchwork” van muren en constructies die het resultaat zijn van eeuwen aanpassingen, herstellingen en uitbreidingen. Op basis van de huidige gegevens kunnen minstens drie tot vier bouwfasen worden onderscheiden, die deels overeenkomen met bekende historische gebeurtenissen, maar ook nieuwe inzichten opleveren.

Verder onderzoek, bijvoorbeeld in de gedempte gracht, zou nog meer kunnen onthullen over de ontwikkeling en het dagelijks leven in en rond het kasteel van Heers. Wat vandaag boven de grond te zien is, is dus slechts de laatste laag van een bouwwerk dat zich door de eeuwen heen voortdurend heeft aangepast aan de noden van zijn bewoners en zijn tijd.