waarneming

Speelhof

archeologisch element
ID
994649
URI
https://id.erfgoed.net/waarnemingen/994649

Beschrijving

16de eeuw - nieuwe tijd

De vroegste bouwsporen wijzen op een omvangrijk gebouw dat vermoedelijk in de tweede helft van de 16de eeuw tot stand kwam. Historische gegevens situeren een belangrijke bouwcampagne in 1585, onder abt Christoffel de Blocquerie. De archeologische bevindingen suggereren dat het toen reeds om een grootschalige constructie ging, die qua oriëntatie en afmetingen in latere perioden grotendeels behouden bleef. Binnen de muren werden geen aanwijzingen aangetroffen voor uitbreidingen of structurele aanpassingen.

Van het oorspronkelijke gebouw konden slechts fragmentarische muurresten worden vastgesteld, waardoor een volledige reconstructie van de 16de-eeuwse indeling niet mogelijk was. Wel tonen de waargenomen sporen aan dat er meerdere kelders of verdiept aangelegde ruimtes aanwezig waren. Deze werden in latere fasen geleidelijk opgevuld of verlaten. Mogelijk vormde het gebouw architecturaal één geheel, maar vervulde het intern verschillende functies.

17de en 18de eeuw - nieuwe tijd

In de daaropvolgende eeuwen onderging het complex enkele verbouwingen en herinrichtingen, waarvan sommige konden worden gekoppeld aan historische bronnen. De tweede helft van de 18de eeuw vormt een duidelijk herkenbare fase in deze evolutie. In deze periode werden vermoedelijk het centrale gedeelte verhoogd en de gevel aangepast. De ingrepen lijken hoofdzakelijk esthetisch of functioneel van aard te zijn geweest, zonder wezenlijke wijzigingen aan de grondstructuur van het gebouw.

Oudere binnenmuren die tijdens het onderzoek werden aangetroffen, zijn mogelijk pas in deze fase verwijderd, wellicht in voorbereiding op latere uitbreidingen of nieuwe functies. Tot aan de verkoop tijdens de Franse bezetting in 1796 zijn er geen duidelijke aanwijzingen voor verdere structurele veranderingen. Het gebouw lijkt dus in grote lijnen zijn 16de-eeuwse kern en afmetingen te hebben behouden.

19de eeuw – Nieuwste tijd

In de 19de eeuw kreeg het complex een nieuwe functie met de bouw van de oranjerie, waarvan duidelijke sporen bewaard bleven. Tijdens de aanleg van deze structuur werd in de zuidelijke kamer een zorgvuldig uitgewerkt gootsysteem aangebracht om overtollig sproeiwater af te voeren. Vermoedelijk werd ook de noordelijke ruimte ingericht als oranjerie, al volstond daar een eenvoudiger afwateringsvoorziening. Tussen beide ruimten bevond zich een vergaarbak met doorgangen naar het noorden, wat wijst op een geïntegreerd afvoersysteem.

In deze periode verdween de oorspronkelijke woonfunctie van het herenhuis grotendeels. Het noordelijke bijgebouw werd verbouwd om het geschikt te maken voor bewoning, onder meer door de aanleg van twee haarden. De noordelijke helft behield haar oorspronkelijke functie, terwijl de zuidelijke helft werd opgenomen in de oranjerie. Op de Atlas der Buurtwegen is nog steeds een scheidingslijn zichtbaar die beide zones van elkaar onderscheidt. Ook het zuidelijke bijgebouw werd gedeeltelijk verbonden met de oranjerie, terwijl een ander deel via de westelijke buitenmuur toegankelijk bleef. De aanwezigheid van steunmuurtjes in deze zones kan aan deze 19de-eeuwse verbouwingsfase worden toegeschreven, al ontbreken specifieke dateringen om dit met zekerheid te bevestigen.

20ste eeuw - nieuwste tijd

Rond de eeuwwisseling van 1900 onderging de oranjerie een volledige herinrichting, waarbij de oorspronkelijke functie als wintertuin verdween. Een nieuwe houten vloer werd geplaatst die de bestaande goten in de zuidelijke kamer afdekte, en de muren werden voorzien van pleisterdecoraties. Vermoedelijk werd in deze fase ook een extra doorgang gemaakt tussen het zuidelijke bijgebouw en het zuidelijk salon, waardoor het volledige bijgebouw werd geïntegreerd in de woonfunctie van het complex.

De verschillende vloerniveaus werden grotendeels gelijkgetrokken, met uitzondering van twee kleine ruimtes met koepelgewelf in het zuiden. In het noordelijke bijgebouw lijkt de situatie grotendeels ongewijzigd te zijn gebleven, al kan niet worden uitgesloten dat ook daar aanpassingen plaatsvonden om de woonfunctie uit te breiden.

Rond de jaren 1990 werden belangrijke stabiliteitswerken uitgevoerd. Deze vonden plaats in de context van de nieuwe publieke functie die de stad Sint-Truiden aan het gebouw gaf, onder meer voor feesten en evenementen. Met deze aanpassingen werd het gebouw aangepast aan de moderne noden, waarbij de historische structuur grotendeels behouden bleef, maar veel van de oudere ondergrondse elementen werden afgesloten of opgegeven.

Auteurs: Martens, Marleen
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Bouw herenhuis 16de eeuw

Datering: 16de eeuw, nieuwe tijd
Typologie: fundering, herenhuizen, kelders, muurresten
Materiaal: keramisch bouwmateriaal
Gebeurtenis:

Oranjerie 19de eeuw

Datering: 19de eeuw, nieuwste tijd
Typologie: fundering, infrastructuur voor waterbevoorraading en -afvoer, oranjeries, waterreservoirs
Gebeurtenis:

Verbouwingen 20ste eeuw

Datering: 20ste eeuw, nieuwste tijd
Typologie: haardplaatsen, muurresten, vloeren, woonhuizen
Gebeurtenis:

Verbouwingen nieuwe tijd

Datering: 17de eeuw, 18de eeuw, nieuwe tijd
Typologie: fundering, muurresten
Materiaal: keramisch bouwmateriaal
Gebeurtenis:

Relaties

  • Is deel van
    Speelhof, buitenverblijf van de Sint-Trudo-abdij

  • Is gerelateerd aan
    Park van het Speelhof


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2025: Speelhof [online], https://id.erfgoed.net/waarnemingen/994649 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.