Inventaris

J. B. Charlierlaan 81 (Hoeilaart)
Molenhuisje van een bovenslagwatermolen van 1662, gelegen ten noorden van de IJse en ingeplant op de hoek met de Engelselaan. Ooit behoorde de molen toe aan de priorij van Groenendaal.

Holsbeek, Nieuwrode, Sint-Pieters-Rode (Holsbeek), Lubbeek (Lubbeek), Houwaart, Sint-Joris-Winge (Tielt-Winge)
De beekvallei die door dit gebied van zuid naar noord loopt, is in het zuiden nog breed vertakt. Nabij Gempe komen de waterlopen samen en worden ze zowel Molenbeek als Winge genoemd. De beek stroomt af richting Kleerbeek en Horst, de vallei wordt hier aanzienlijk breder en vlakker en wordt ook wel de Hagelandse vallei genoemd. Deze brede vallei is gekend vanwege haar hoge ecologische waarde. Aan de beide zijden van de vallei loopt het landschap glooiend omhoog, oa. door de aanwezigheid van Diestiaanheuvels. Door het hele gebied heen komt bouwkundig erfgoed voor. Voornamelijk in het zuiden en noorden liggen een aantal grote hoevecomplexen. Kenmerkend voor de Molenbeekvallei zijn de vele kastelen dicht tegen de beek. Een landschappelijk gaaf geheel wordt gevormd door het kasteel van Horst en omgeving.

Hoogstraten, Minderhout, Wortel (Hoogstraten)
Het grootste deel van de structuur van dit gebied gaat zeker terug tot eind 18de eeuw. Het gaat daarbij om het Kasteel van Hoogstraten, de site met omwalling van ’t Withof, een aantal dreven en de loop van de Mark met lager gelegen valleigronden. Het is deze relatief sterk meanderende loop van de Mark met bijhorende vallei die voor een groot deel de wetenschappelijke en ook ruimtelijk structurerende waarde van het gebied vertegenwoordigt. Als geheel kan het landschap, zoals we het nu kunnen waarnemen, worden gekarakteriseerd als een compartimentenlandschap van afwisselend open landbouwgronden en gesloten bospercelen, met oude dreven en bomenrijen.

Dreef 2 (Hoogstraten)
Gaaf bewaarde molensite bestaande uit een turbinewatermolen van 1910 met molenaarshuis en tot woning verbouwde voormalige schuur, alsook het waterbouwkundig stelsel dat de molen van waterkracht voorziet. Bewaarde molenvijver, twee molenarmen en een relict van de Molenbeek met weiland.

Molenstraat 21 (Hoogstraten)
Restant van vroegere watermolen, type onderslagmolen, gelegen in waardevol agrarisch gebied ten oosten van de Zuid-Mark.

Hengelhoefdreef 4 (Houthalen-Helchteren)
Kasteel van 1903, gelegen in een Engelse landschapstuin met oude bomen. Hoevegebouwen van één à anderhalve bouwlaag uit de eerste helft van de 20ste eeuw.

Springstraat 10 (Houthalen-Helchteren)
Sterk gerenoveerd alleenstaand breedhuis met gewijzigde ordonnantie; onbepaald aantal traveeën en één bouwlaag, in kern van 1788.

Huldenberg, Loonbeek (Huldenberg)
Het Margijsbos of het historische Sergijsbos op de oostflank van de IJsevallei komt reeds voor op de Ferrariskaart. Het voorheen omgracht en gedeeltelijk ommuurd kasteeldomein Van Der Vorst vormde een feodale site met kasteel, castrale kapel (de huidige Sint-Antoniuskapel) en watermolen. Een lange rechtgetrokken sectie van de IJse die eindigt bij de watermolen vormde de hoofdas van het domein. In het microreliëf zijn de oorspronkelijke oevers van talrijke vijvers nog duidelijk te bespeuren. Na de verlanding heeft zich een rijk, beekbegeleidend bostype ontwikkeld, dat onmerkbaar overgaat in de beboste hellingen. Restanten van de formele parkaanleg zijn oude meidoorn- of haagbeukhagen, zwaar afgetopte zomerlindes en oude beuken. Door de eerder beperkte aanleg in de 18de eeuw heeft het Margijsbos zijn primitief wegenpatroon met hellingopwaarts kronkelende holle wegen behouden.

Lindenhoflaan 1-5 (Huldenberg)
Kasteel, in zijn huidige vorm, gebouw van classicistische strekking, uit einde 18de eeuw of zelfs begin 19de eeuw. Ten westen wagenhuis en ten oosten watermolen in traditionele bak- en zandsteenstijl uit de tweede helft van de 18de eeuw.

St.-Jansbergsteenweg 26 (Huldenberg)
Watermolen aan de IJse, reeds vermeld in 1495 en banmolen van de kasteelheren. De huidige gebouwen dateren uit de 17de en de 18de eeuw.