Inventaris

Sint-Jan-in-Eremo, Sint-Margriete, Waterland-Oudeman (Sint-Laureins)
Dit gebied is een open poldergebied opgebouwd uit pleistoceen dekzand afgedekt door een marien kleipakket. Op de zandruggen die het vlakke polderlandschap doorbreken liggen de dorpen ingeplant evenals de Graaf Jansdijk uit de 14de eeuw. De kreekrestanten met rietkragen, bomenrijen of graslanden zijn relicten van vroegere overstromingen. De polders werden ingedijkt in de 17de eeuw en worden gekenmerkt door een systematische ontginning in grote en regelmatige kavels.

Brustem (Sint-Truiden), Bommershoven, Borgloon, Hendrieken, Hoepertingen, Piringen, Rijkel, Voort (Tongeren-Borgloon)
In de Romeinse periode werd er een uitgebreid wegennetwerk uitgebouwd om de steden met elkaar te verbinden en de agrarische gebieden te ontsluiten. Van dit netwerk bleven verschillende delen bewaard waaronder het vermoedelijke tracé van de voormalige Romeinse weg of heirbaan van Tongeren-Tienen-Cassel-Boulongne. Deze weg, ook Romeinse kassei of Oude kassei genoemd, is voor het grootste gedeelte nog als weg bruikbaar en is elders overgeleverd als perceelsgrens. Op kaart gezien vormt de Romeinse weg een zeer rechtlijnig traject van oost naar west. Het doorsnijdt verschillende heuvelruggen en -toppen waardoor het op vele plaatsen ingesneden is en een holle ligging kent met hoge bermen met houtkanten. Vanaf de weg zijn vele vergezichten naar de omgeving mogelijk.

Kerkom-bij-Sint-Truiden, Sint-Truiden (Sint-Truiden)
Ten zuiden van Sint-Truiden heeft de Cicindria(beek) een asymmetrische vallei met steilere oostelijke helling ingesneden in het Haspengouws leemplateau met zijn open field landschap van vruchtbare akkers. De asymmetrische valleihellingen zijn doorsneden door holle wegen.

Spiere (Spiere-Helkijn)
Dit gebied omvat het kasteeldomein van Spiere met aansluitend landbouwgebied en een nabijgelegen feodale site met motteheuvel. Het kasteelpark in landschappelijke stijl strekt zich uit langs de Grote Spierebeek in noordoost-zuidwestelijke richting. Rond het kasteelpark liggen akker- en weilanden met een open karakter wat het zicht naar en vanuit het kasteel vrijwaart. Ook de gekasseide Jacquetbosstraat ligt in dit gebied.

Bommershoven, Jesseren, Overrepen, Piringen, Tongeren (Tongeren-Borgloon)
Het gebied ligt op de overgang tussen vochtig en droog Haspengouw. Plaatselijk zijn er door versnijding van de beken relatief grote hoogteverschillen en verschillen in landschapstypen aanwezig. De valleien zelf hebben een asymetrische vorm en kenmerken zich in landgebruik door de aanwezigheid van wei- en hooilanden, tegenwoordig vaak in natuurgebruik. In de valleien komt kalktuf voor. De burcht van Kolmont gaat terug tot de 11de eeuw als burcht van de graven van Loon. Tegenwoordig is het een ruine waarvan de donjon nog vrij gaaf bewaard is, omgeven door een historisch boscomplex. Het voormalige fruitspoor tussen Drieslinter en Tongeren doorsnijdt het gebied en werkt sterk structurerend.

Borgloon, Kerniel (Tongeren-Borgloon)
De abdij van Kolen, vroeger het Kruisherenklooster van Colen of abdij Mariënlof genoemd, is gelegen aan de rand van Droog Haspengouw. De abdij ligt op een hoge uitloper van het plateau en is beeldbepalend voor de omgeving. De vallei van de Kleine Herk is diep ingesneden, via een historisch voetpad is er via de vallei een verbinding met de dorpskern van Kerniel. De spoorlijn Tongeren-Borgloon doorsnijdt het landschap ten zuiden van de abdij. Het is voornamelijk een agrarisch landschap.

Borgloon, Gotem, Hoepertingen, Kuttekoven (Tongeren-Borgloon), Berlingen (Wellen)
Dit gebied is gelegen aan de noordwestrand van het massief van Borgloon. Het is heuvelachtig en sterk ingesneden door erosie. Het is een uitgesproken agrarisch landschap met centraal het gehucht Kuttekoven met enkele belangrijke hoeves en de Sint-Jan-de-Doperkerk. Het gehucht wordt doorsneden door de markante spoorwegbrug en spoorwegbedding van de voormalige spoorweg Sint-Truiden-Tongeren. Ten noorden van het gehucht liggen de gesloten hoeve De Klee en kasteel De Klee. Halverwege tussen Kuttekoven en Berlingen (Wellen), aan de oostelijke rand van de riviervlakte van de Herk, ligt het gehucht Rullingen met het gelijknamige kasteel met omliggend park en hoogstamboomgaarden. De Herk stroomt diep ingesneden door het landschap. Het dorp Berlingen sluit hierop aan, de Sint-Agathakerk kijkt van een hoogte uit op de waterloop.

Groot-Loon (Tongeren-Borgloon)
Grootloon vormde in de middeleeuwen een enclave binnen het Graafschap Loon. Dit landschapsrelict bestaat uit perceelsgrenzen en (holle) wegen die de grens van deze middeleeuwse enclave markeert en landschappelijk leesbaar houdt.

Mal, Nerem, Tongeren, Vreren (Tongeren-Borgloon)
Ten zuiden van Blaar, tussen Tongeren en Mal, bevindt zich het Park van de Oostelijke Jeker, gelegen in de vallei van de Jeker met natte, alluviale gronden. Behalve de natuurlijke, veelal gekanaliseerde waterlopen zijn er nog talloze waterlopen die niet behoren tot het natuurlijke stoomstelsel. Deze werden aangelegd om het gebied te ontwateren. Het alluvium wordt gedraineerd door ontelbare ontwateringsgrachten die op hun beurt uitmonden in kleine kanaaltjes zoals de Vloedgracht, de Fluwijnensloot en de Flotsbeek. Het landschap van de Jekervallei wordt gekenmerkt door een afwisseling van hooilanden, drassige terreinen, moerassen en rietkragen, dit alles omzoomd door hoogstamboomgaarden, struwelen van els of wilg en populieren. De historische percelering is er grotendeels herkenbaar. In de vallei zijn verder de Blaarmolen en het kasteel Scherpenberg gelegen.

Hoogstraat, Leeuwerveld, Martinusstraat, Mellenstraat, Tongersesteenweg (Tongeren-Borgloon)
Gors-Opleeuw is een typisch Haspengouws kasteeldorp waar rond het dorpsplein een aantal belangrijke gebouwen gesitueerd zijn: de Sint-Martinuskerk, de pastorie, het kasteel van Gorsleeuw en de kasteelhoeve met het kasteelpark, de rijschool en een bakhuis.