Inventaris

Rosmeer (Bilzen)
De Bandkeramische nederzetting van Rosmeer- Flikkenberg is gelegen op een plateau ten noorden van het huidige dorp van Rosmeer. De zone wordt gekenmerkt door droge leembodems. De site is gekend door oppervlaktevondsten, en door de toevallige vondst van een afvalkuil.

Rosmeer (Bilzen)
De Bandkeramische site van de ‘Staberg’ is gelegen op een plateau ten oosten van het huidige dorp van Rosmeer. Deze zone wordt bodemkundig gekenmerkt door droge leembodems. De site werd onderzocht middels verschillende opgravingscampagnes van 1952 tot 1966. Hierbij kwamen verschillende plattegronden van huizen aan het licht.

Bocholt, Reppel (Bocholt), Bree (Bree), Ellikom (Oudsbergen), Grote Brogel (Peer)
De Abeek sneed een smalle vallei uit in het Kempens Plateau. De vallei geeft het stramien aan waarlangs de vestigingen plaatsvonden en vormt hier een smal lint tussen Reppel en het gehucht Over de Beek. Landschappelijk is zij ook de verbinding tussen het kleinschaliger landschap op het plateau en het natter en open grasland- en akkerbouwgebied in de Vlakte van Bocholt. Tot begin 20ste eeuw werd in de Abeekvallei turf gestoken, waarvan sommige turfputten zijn overgebleven en ontwikkeld tot moerassige plaatsen. Er kwamen ook bevloeide, zogenaamde waterbeemden voor. Op de beek lagen tal van watermolens. Reppel is één van de oudste dorpen van de streek. De in 1930-35 afgesneden kanaalarm vormt een ecologisch en landschappelijk waardevol geheel met zijn statige bomenrijen en houtkanten langs de jaagpaden.

Bommershoven, Jesseren (Borgloon), Overrepen, Piringen, Tongeren (Tongeren)
Het gebied ligt op de overgang tussen vochtig en droog Haspengouw. Plaatselijk zijn er door versnijding van de beken relatief grote hoogteverschillen en verschillen in landschapstypen aanwezig. De valleien zelf hebben een asymetrische vorm en kenmerken zich in landgebruik door de aanwezigheid van wei- en hooilanden, tegenwoordig vaak in natuurgebruik. In de valleien komt kalktuf voor. De burcht van Kolmont gaat terug tot de 11de eeuw als burcht van de graven van Loon. Tegenwoordig is het een ruine waarvan de donjon nog vrij gaaf bewaard is, omgeven door een historisch boscomplex. Het voormalige fruitspoor tussen Drieslinter en Tongeren doorsnijdt het gebied en werkt sterk structurerend.

Bommershoven, Borgloon, Broekom, Groot-Loon (Borgloon), Gutschoven, Heers, Heks, Horpmaal, Vechmaal (Heers), Lauw, Piringen, Widooie (Tongeren)
Het is een overwegend open en sterk glooiend landschap, voornamelijk bestaande uit zeer vruchtbare akkers. De bewoning is geconcentreerd in dorpen die vooral gelegen zijn in de valleien. Deze valleien zijn vochtiger en bestaan uit hooi- en graslanden en houtkanten en vormen meer gesloten linten tussen de uitgestrekte open plateaugebieden. Op de heuveltoppen ontbreekt plaatselijk de vruchtbare leemlaag of is deze te dun voor landbouw en liggen beperkte boscomplexen. De ankerplaats vormt een uitzonderlijk landschap waarbij de erfgoedelementen samen een uitgestrekt cultuurlandschap vormen met vele historische kasteeldorpen en domeingoederen, alternerend met een schitterend semi-ruraal kader van hoeves, akkers, weilanden, hoogstamboomgaarden en bossen waarbij de verschillende elementen bovendien onderling verbonden zijn door oude wegtracés (waaronder de Romeinse weg).

Borgloon, Broekom, Gotem, Hendrieken, Hoepertingen, Rijkel, Voort (Borgloon), Gutschoven, Mettekoven (Heers), Brustem, Groot-Gelmen (Sint-Truiden)
Dit gebied is gelegen in Droog-Haspengouw op de zuidwest-rand van het massief van Borgloon. De centrale verbinding in de ankerplaats wordt gevormd door de Romeinse weg die van west naar oost loopt. De Herkebeek of Molenbeek, één van de bovenlopen van de Herk, doorkruist het gebied van zuid naar noord. De beek heeft hier een diep, asymmetrisch dal ingesneden. De omgeving van Voort vertoont het traditionele, open uitzicht van de Haspengouwse akkerbouwstreek. Voort is dan ook een klein landbouwdorp, gedomineerd door het kasteel en enkele grote landbouwbedrijven. Gotem is een kleine kern gelegen in dezelfde beekvallei, maar op enige afstand van de Romeinse weg. Het gehucht Helshoven ligt langs de Herk en kenmerkt zich door enkele grote hoeves en een kapel en kluis.

Borgloon, Gotem, Hoepertingen, Kuttekoven (Borgloon), Berlingen (Wellen)
Dit gebied is gelegen aan de noordwestrand van het massief van Borgloon. Het is heuvelachtig en sterk ingesneden door erosie. Het is een uitgesproken agrarisch landschap met centraal het gehucht Kuttekoven met enkele belangrijke hoeves en de Sint-Jan-de-Doperkerk. Het gehucht wordt doorsneden door de markante spoorwegbrug en spoorwegbedding van de voormalige spoorweg Sint-Truiden-Tongeren. Ten noorden van het gehucht liggen de gesloten hoeve De Klee en kasteel De Klee. Halverwege tussen Kuttekoven en Berlingen (Wellen), aan de oostelijke rand van de riviervlakte van de Herk, ligt het gehucht Rullingen met het gelijknamige kasteel met omliggend park en hoogstamboomgaarden. De Herk stroomt diep ingesneden door het landschap. Het dorp Berlingen sluit hierop aan, de Sint-Agathakerk kijkt van een hoogte uit op de waterloop.

Borgloon (Borgloon)
Deze zone omvat de historische stadskern van Borgloon.

Gors-Opleeuw, Kerniel (Borgloon), Guigoven, Kortessem, Vliermaal, Wintershoven (Kortessem)
Dit 706 ha grote gebied op de overgang tussen droog en vochtig Haspengouw wordt gekenmerkt door zijn zacht glooiend reliëf, een oude boskern op de steilrand (Bellevuebos) en een voor Haspengouw typisch kasteeldorp (Gorsopleeuw). Vier kastelen, waarvan twee met wortels in het laat-middeleeuwse feodale verleden, bepalen mee de aanblik van het dorp. De aanwezigheid van grote hoeves wijst op de vroegere agrarische rijkdom van Haspengouw. Het Bellevuebos is met zijn 128 ha één van de grotere boscomplexen in het voor het overige traditioneel bosarm Haspengouw. Buiten het bos kwamen open akkers en in mindere mate boomgaarden voor.

Alfonsstraat, Moerenstraat, Oude Kassei (Borgloon)
Bommershoven is een imposant kasteeldorp, met een oude feodale kern, bestaande uit typische componenten als een kasteel met park, de door een taxushaag omgeven neoclassicistische parochiekerk Sint-Alfonsus met 19de-eeuwse pastorie en een aantal belangrijke grote hoeven, waaronder de Rode Hoeve.