erfgoedobject

Parochiekerk Heilige-Kruisverheffing

bouwkundig element
ID
31959
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/31959

Juridische gevolgen

Beschrijving

De kerk wordt voor het eerst vermeld in 1578, wanneer de kerktoren instort. Na verschillende meldingen dat de bestaande, romaanse kerk te klein is en dringend hersteld moet worden (1628, 1655, 1700, 1712), wordt de kerk volledig herbouwd door abdis de Mombeek van de abdij van Herkenrode, begever en tiendheffer van de kerk, in 1720-23, zie datering op de plint van het koor; dit gebeurt onder het pastoraat van G. Baeten. Alleen het middenschip en het koor resten van de kerk van 1723. De westpartij wordt gebouwd door H. Jaminé in 1852. De zijbeuken en linkse zijkoor worden toegevoegd in 1937-1938 naar ontwerp van J. Deré.

De kerk is hoog gelegen binnen het ommuurde kerkhof. De plattegrond beschrijft een driebeukige kerk met schip van drie traveeën, een voorstaande westertoren, geflankeerd door kapellen, een koor van een rechte travee met driezijdige sluiting en een zijkoor met driezijdige sluiting aan de zuidelijke zijbeuk. Bakstenen gebouwen onder zadeldaken (leien en kunstleien). Toren van drie geledingen onder ingesnoerde naaldspits (leien); mergelstenen hoekbanden aan de onderste geleding; rondboogportaal in een geprofileerde hardstenen omlijsting met negblokken en sluitsteen, die de datering 1852 draagt; in de tweede geleding een mergelstenen nis met hardstenen booglijst en kruis; in de bovenste geleding op elke zijde een tweeledig, rondboogvormig galmgat van mergelsteen waarboven een oculus. De flankerende kapellen onder tentdak zijn in de voorgevel voorzien van een rondboognis in mergelstenen omlijsting, waaronder een mergelstenen paneel; mergelstenen banden. Van het middenschip van 1723 is alleen de oostgevel zichtbaar, afgewerkt met kalkstenen hoekbanden. De zijbeuken met kapelgevels, elk voorzien van een gekoppeld, natuurstenen rondboogvenster, waarboven een oculus; natuurstenen banden; gelijkaardige afwerking van het zijkoor. Het koor van 1723 is voorzien van een breukstenen sokkel, mergelstenen hoekbanden en banden, en rondboogvensters in een mergelstenen omlijsting met negblokken in regelmatig verband.

Bepleisterd interieur met bakstenen gewelven, daterend van de laatste verbouwing. Rondboogarcade op zuilen met lijstkapiteel tussen schip en zijbeuken. Overwelving door middel van kruisribgewelven tussen rondboogvormige bakstenen gordelbogen, gedragen door consoles. Het koor heeft een bepleisterd kruisribgewelf over de rechte travee en een straalgewelf met brede ribben, voorzien van barokstucwerk over de koorsluiting. Op de scheiboog tussen schip en koor, het wapenschild van abdis van Mombeek, gepolychromeerde steen, met devies Omnia Candide en datering 1720.

Mobilair: kruisweg (1767) van M. Aubée, door pastoor J. Perilleux (1786-1837) gekocht van de recollectenkerk (minderbroeders) te Tongeren, thans in restauratie; schilderij op doek met voorstelling van de Aanbidding der Wijzen (tweede helft 18de eeuw), thans bewaard in de pastorie. Gepolychromeerde, houten beelden: van Sint-Blasius (tweede helft 16de eeuw); van Sint-Helena (tweede helft 16de eeuw); van Jezus aan het Kruis (midden 19de eeuw). Portiekaltaar, gemarmerd hout, met geschilderd altaarstuk met blazoen van abdis van Mombeek met devies en datering 1723. Paneel van het tabernakel, eik, barok (eerste kwart 18de eeuw), thans gebruikt als lezenaar. Communiebank, eik, barok (eerste kwart 18de eeuw), thans gebruikt als altaar. Biechtstoelen, eik, neoclassicistisch (eerste helft 19de eeuw). Doksaal met eiken balustrade (eerste helft 19de eeuw?). Doopvont, hardsteen met messing deksel (midden 18de eeuw). Twee credenstafels (midden 19de eeuw).

Op het kerkhof, grafkruisen van: Margareta Paesmans († 1662); Mattien Luix († 1669); Thewis Hamonts († 1681); Jan Rubens en zijn echtgenote Margereta [...] (18de eeuw); Gulielmus Timmermans, zijn echtgenote Aleydis Quaetperts en hun zoon Renier († 1751); Jacob Omalia, schepen van de heerlijkheid Jesseren († 1673) en zijn echtgenote Elisabet Quaetperts.

  • DARIS J., Notices historiques sur les églises du diocèse de Liège, Liège, 1875, pagina's 478-479.
  • DRIESEN W., Bulletin des Commissions Royales d'Art et d'Archeologie (Brussel 1862-1942), pagina 52.
  • DRIESEN W., Fonds Provinciale Dienst der Gebouwen. Plannen. Snelinventaris van nog niet behandelde plannen, 1995.
  • GEUKENS B., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, Provincie Limburg, Kanton Tongeren, Brussel, 1977, pagina's 26-28.
  • GOOLE F. – POTARGENT P., Graf- en gedenkschriften uit de provincie Limburg. Reeks 2, deel 1, Tongeren, 1972, pagina's 57-59.
  • SIMENON G., Visitationes archidiaconales archidiaconatus Hasbaniae in dioeceseni Leodiensi ab anno 1613 ad annum 1736, Liège, 1939, pagina 399.

Bron: PAUWELS D. & SCHLUSMANS F. met medewerking van MUYLDERMANS E. & ROMBOUTS J. 1999: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kanton Borgloon, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n4, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Heilige-Kruisverheffing [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/31959 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.