Inventaris

Vladslostraat 21 (Kortemark)
Halfvrijstaand burgerhuis met achterliggend de zogenaamd "Kruisstraatmolen" of "Berghe's Molen" en bijhorende nutsgebouwen. Circa 1876 wordt achteraan een houten staakmolen, overgebracht uit Roeselare, opgericht. Volgens kadastergegevens is de woning in kern te dateren in 1843 en is ze in 1921 hersteld door bakker-molenaar Deschrijver-Vandeberghe na beschadiging tijdens de Eerste Wereldoorlog. Op een foto van mei 1916 is het linker venster op de begane grond nog hetzelfde als het huidige rechter venster.

Vuilpanstraat 10-11 (Kortemark)
Samenstel van dorpswoningen, dwars op de weg georiënteerd.

Vuilpanstraat 13 (Kortemark)
Kleine achterin gelegen hoeve. Op het kadaster plan (circa 1827) wordt reeds een huis afgebeeld, eigendom van de wever Jan Vanthuyne uit Zarren. Zelfde weergave op de Atlas der Buurtwegen (circa 1845). Volgens kadaster wordt de woning circa 1859 door werkman Petrus Desnijder vergroot en gesplitst en uitgebreid met een schuurtje. Circa 1950 worden het huis en het schuurtje vergroot, bij het huis komt een achterbouw. Losse bestanddelen met L-vormige opstelling rondom een onverhard erf.

Werkenplein 15 (Kortemark)
Halfvrijstaand woonhuis langs de weg van het Werkenplein naar de Sint-Martinuskerk. Volgens het kadaster gebouwd in 1849 door de kerkfabriek van Werken, mogelijk als pastorie of kosterswoning. Op een kaart van 1783 is er reeds gelijkaardige bebouwing weergegeven op deze plaats. Volgens het kadaster wordt de woning in 1876 uitgebreid in noordelijke richting.

Zarren-Lindestraat 59 (Kortemark)
Achteringelegen hoeve uit de wederopbouwperiode van de jaren 1920. Boomgaard, oude meidoornhaag, es. Als site als dusdanig reeds aangeduid op het primitief kadasterplan (circa 1827), in bezit van de Zarrense landbouwer Delahaye: losse bestanddelen, boomgaard. Bij de mutatie van 1886 wordt het huis vergroot.

Zarrenplein 3-4 (Kortemark)
Lage dorpswoningen (gelegen aan doodlopend straatje van het Zarrenplein). Op het primitief kadasterplan van circa 1827 worden op deze plaats reeds twee huisjes afgebeeld, nummer 3 eigendom van bakker Ludovicus Pybijser uit Klerken (Houthulst) en nummer 4 van slijter Jacques Desmet. Circa 1892 wordt nummer 4 vergroot.

Dorpsplein 5A (Kortenaken)
De kerk is gelegen op een heuvel en omgeven door het oude kerkhof met kerkhofmuur. Van de romaanse fase zijn geen bovengrondse elementen zichtbaar. De vergroting en restauratie van de kerk in 1906-1911 gebeurde onder leiding van architect Langerock. Daarbij werden de 16de-eeuwse elementen gerestaureerd.

Hoeledensebaan 34 (Kortenaken)
De iets achterin gelegen Panishoeve of Princenwinning is een statige gesloten hoeve met neoclassicistische elementen die in huidige vorm dateert uit het midden van de 19de eeuw. Bewoning op de site is reeds gekend sinds de 14de eeuw. De hoeve kreeg haar huidige vorm rond 1845. De site bestaat uit een gesloten vierkant binnenerf met woonhuis, toegangspoort, stallen, dwarsschuur en opslagruimten. Langs de straatzijde bevindt zich een tweede dwarsschuur.

Oude Diestsestraat 2 (Kortenaken)
Gesloten hoeve gebouwd kort na 1843, die echter rond 1878, in opdracht van Guillaume Vandervelpen, later pastoor te Opwijk, haar huidige uitzicht kreeg. Tuin van 25 are met merkwaardige snoeivormen, onder meer een taxusprieel uit omstreeks 1880.

Colombastraat 1 (Kortenberg)
Villa met bijgebouwen in U-vorm in Italianiserende stijl naar ontwerp van architect Jean-Pierre Cluysenaar (1811-1880) gelegen op een hoogte en omgeven door een ruim park met indrukwekkende bomen. Het pand met bewaarde interieurelementen werd volgens de kadastrale staat gebouwd in 1843 en gepubliceerd in Cluysenaars boek Maisons de campagnes.