Inventaris

Heusden (Destelbergen), Gentbrugge (Gent), Melle (Melle)
Het gebied wordt doorsneden door de Schelde met rondom nog resten van de vroegere meersen. De zandberg te Heusden is als stuifduin het enige relict van het duinenlandschap langs de rivierbedding van de Schelde. Aan weerszijden van de Schelde liggen verschillende 19de-eeuwse kasteeldomeinen. De meeste kastelen zijn ontstaan uit oudere “huizen van plaisance” nabij de Schelde die op hun beurt teruggaan op omwalde sites uit de late middeleeuwen zoals de Kastelen Ocket en Kervijn. Het kasteel Coninxdonck werd in de 19de eeuw gebouwd ter vervanging van een middeleeuws slot in een omwald vierkant domein. Het Kasteel Klaverke met wegkapel werd achterin het park van Kasteel Kervijn gebouwd in de 19de eeuw. De aangelegde parken van de verschillende aanpalende kasteeldomeinen zorgen voor een landschappelijk geheel afgewisseld met enkele tussenliggende boerenerven en landhuizen met hovingen.

Heusden (Destelbergen), Laarne (Laarne)
De Damvallei is ontstaan toen de Schelde een andere loop koos en het gebied verlandde. In dit laagveenmoeras met vele poelen, blauwgraslanden en moerasbosjes liggen nog talrijke turfputjes. De Maan- en Kolkbeek doorsnijden het gebied en in de beekvalleitjes komen vele knotbomen voor. Op het hogergelegen stuk tussen de valleitjes komt akkerland voor. Ten zuiden van de Damvallei ligt het cultuurlandschap rond de historische hoeven Katteneie en Schalieveld. Rond de 14de-eeuwse pachtboerderij van Katteneie is de ondiepe impressie van de vroegere wal die het erf omringde nog bewaard. Vlakbij loopt de Koewegel als oude kerkwegel over de hogergelegen kouter naar Laarne. De Schalieveldhoeve is een grote hoeve met losse bestanddelen op een ruim, rechthoekig erf omringd door een brede walgracht en deels ook door een populierenrij.

Molenweidestraat 24-32 (Destelbergen)
Voormalige pachthoeve van het cisterciënzerinnenklooster Nieuwenbosch te Gent. Hoevegebouwen uit de 17de tot 19de eeuw, met overblijfselen van de middeleeuwse schuur van de abdijhoeve van Nieuwenbosch. Grote hoeve met losse bestanddelen op een min of meer rechthoekig erf met oude linde, boomgaard en weiden, omringd door een brede walgracht. Ten noorden en ten oosten begrensd door een populierendreef.

Diepenbeek (Diepenbeek), Genk (Genk), Hasselt (Hasselt)
De Maten, op de grens van de gemeenten Genk en Diepenbeek, zijn een deel van een moerassige zone die zich uitstrekt langsheen de zuidwestelijke rand van het Kempens plateau en langzaam naar de Demer afhelt. Het is een nagenoeg vlak gebied waarin - evenwijdig aan de Stiemerbeek - een reeks duinkammen voorkomt. In de veen- en moerasgebieden langs de Stiemer werden vanaf de 15de eeuw gaandeweg, ten behoeve van de visteelt, een 35-tal visvijvers (weyers) aangelegd die grotendeels nog steeds herkenbaar zijn in het landschap. In het uiterste noordoostelijke punt van de ankerplaats is een watermolen op de Stiemerbeek gelegen.

Deurne, Molenstede, Schaffen (Diest), Tessenderlo (Tessenderlo)
Dit gebied ligt aan de rand van het Kempisch plateau, de zogenaamde Zuiderkempen, waar, gevoed door water uit het Kempisch plateau, verschillende beekvalleien ingesneden zijn. Het grootste deel van het gebied wordt gevormd door één van deze beekvalleien, met enkele parallelle waterlopen. In de beekvallei zijn ook enkel vennen aanwezig, nu veelal droogliggend. Buiten de vallei liggen enkele ijzerzandsteenheuvels met groeves waar de stenen gewonnen werden. De bebouwing concentreert zich op de hogere gronden buiten de vallei. Een groot deel van het gebied is ontgonnen in de tweede helft van de 18de eeuw. Een opvallend landschapselement zijn de schansen, opgericht in de periode van de Tachtigjarige Oorlog om de plattelandsbevolking te beschermen tegen plundering en geweld. Op enkele plekken zijn deze schansen nog te herkennen in het landschap.

Schaffen (Diest), Halen, Zelem (Halen), Lummen, Meldert (Lummen)
De benedenloop van de Zwarte Beek vloeit vanaf Meldert (Lummen) in zuidwestelijke richting, om voorbij Zelem (Halen) op te gaan in de vallei van de Demer. De beek kronkelt hier tussen steeds hogere getuigenheuvels. De Zwarte Beek is nog één van de zeldzame waterlopen die haar natuurlijke meandering behouden heeft. Behalve de heuvelruggen komt ten zuiden van de vallei een aantal depressies voor: de Goren, Gorenbroek, Lange Beemden, Bakelbroek, de Leunen en het Rotbroek. Rond het straatdorp Zelem is het landschap aantrekkelijk en gevarieerd met gave vergezichten over de vallei en landschappelijk waardevolle elementen zoals holle wegen, bomenrijen en houtkanten.

Beerst, Diksmuide, Vladslo (Diksmuide), Handzame, Werken, Zarren (Kortemark)
Dit gebied omvat de polderinsnijding van de deels gekanaliseerde Handzamevaart tussen Handzame en Diksmuide, gekenmerkt door aaneengesloten graslanden. De Handzame heeft tussen het dorp Handzame en de Barisdamhoeve nog een sterk meanderende en natuurlijke loop in een smalle vallei met uitgesproken steilranden. Vanaf de Barisdamhoeve is ze sinds 1775 rechtgetrokken, gekanaliseerd en bedijkt om als transportkanaal dienst te doen. In de graslanden in de vallei zorgen “lanen” voor de afwatering naar grachten rond de percelen. De Hoge Andjoen is een mottesite waar nog duidelijk de typische dorpsstructuur uit de middeleeuwen bewaard is gebleven. De Barisdamhoeve bevindt zich op een verhevenheid, nabij de rand van de vallei, gedeeltelijk omgracht en getuigt van een dergelijke burcht.

Diksmuide, Nieuwkapelle, Sint-Jacobs-Kapelle, Woumen (Diksmuide), Merkem (Houthulst), Noordschote, Pollinkhove, Reninge (Lo-Reninge), Oostvleteren (Vleteren)
Dit gebied omvat de brede Ijzervallei tussen Elzendamme en Woumen alsook een deel van de Lovaart nabij Pollinkhove met overgang naar het plateau van Izenberge en het benedenpand van het Kanaal Ieper-Ijzer nabij het voormalige Fort De Knocke. De Ijzerbroeken zijn gevormd door landurige getijdenwerking van de Noordzee. De Ijzer tussen Elzendamme en Diksmuide is sinds de middeleeuwen rechtgetrokken en gekanaliseerd om de scheepvaart mogelijk te maken. Momenteel kunnen de Ijzerbroeken aan de rechteroever nog steeds periodisch overstromen waarbij de Ijzer zijn zogenaamde winterbedding inneemt. De broeken liggen vrijwel volledig onder grasland en kennen een dicht ontwateringsnetwerk. Verder komt binnen het gebied nog het dijkgehucht Fintele, het dorp Pollinkhove en de grote Blankaartvijver met bijhorend kasteeldomein voor.

Dilsen, Elen, Rotem, Stokkem (Dilsen-Stokkem), Maaseik (Maaseik), Leut, Meeswijk, Vucht (Maasmechelen)
Dit gebied beslaat de uiterwaarden van de Maas tussen Maaseik en Maasmechelen. De meanderende rivier verlegde regelmatig haar loop, waardoor het landschap kenmerkt zich door de aanwezigheid van vele fossiele en verlaten Maasmeanders. Historische dijken zijn nog aanwezig, de dijken zijn pas eind 20ste eeuw aaneengesloten gemaakt om overstromingen te voorkomen. In de tot een kilometer brede uiterwaarden tussen de dijk en de Maas zelf, kan de rivier nog regelmatig overstromen. Een unieke situatie voor Vlaanderen. Het landgebruik in de alluviale vlakte is agrarisch, enkele grote hoeven komen hier voor. Verder zijn er de gehuchten en dorpen, veelal ontstaan aan de toenmalige Maas. Nabij Leut strekt het kasteelpark van Villain XIIII zich uit in de riviervallei.

Elen (Dilsen-Stokkem), Maaseik, Neeroeteren (Maaseik)
Het gebied strekt zich uit langs de Bosbeek tussen Neeroeteren en Maaseik. Het vlakke reliëf werd plaatselijk gediversifieerd door latere zandverstuivingen en de vorming van landduinen zoals bij Siemkensheuvel. De bedding van de Bosbeek tussen Neeroeteren en Maaseik werd waarschijnlijk gedurende de 13de en/of de 14de eeuw gegraven in functie van de Maaseiker stadswallen en de watermolens. Men treft in de westelijke helft van de ankerplaats een kleinschalig oud cultuurlandschap op een plaggenbodem aan in het deelgebied Langeren en De Staart, met een grote dichtheid aan houtkanten, graslanden, akkertjes en geriefhoutbossen. Centraal in het gebied ligt de zogenaamde Tösch, een nat terrein met grote percelen ten zuiden van de Bosbeek. Een uitgestrekt gebied van weiden en akkers op een plaggenbodem bepaalt het uitzicht van het oostelijk deel van de ankerplaats, genaamd Wurfeld.