Inventaris

Achel, Hamont (Hamont-Achel), Sint-Huibrechts-Lille (Pelt)
Het gebied ligt in de vallei van de Warmbeek, ten oosten van de dorpskern van Achel. Het is een vlak landschap dat zich uitstrekt vanaf de Belgische -Nederlandse grens tot aan de het kanaal Bocholt - Herentals. Belangrijke erfgoedelementen zijn o.a. het domein van de Achelse Kluis, de kasteeldomeinen van Beverbeek en Genebroek, de site van de Tomp, het voormalige Franciscanessenklooster Catharinadal en de Watering. De Warmbeek doorstroomt het gebied in noordelijke richting en overschrijdt de grens ter hoogte van de Achelse Kluis. Kenmerkend voor de vallei is de grote afwisseling van graslanden, broekbossen en populierenaanplantingen. Op de hoger gelegen delen is het natuurlijk bostype het voedselarme, zure eiken -berkenbos.

Bavikhove (Harelbeke), Beveren, Desselgem (Waregem), Ooigem (Wielsbeke)
De Leie was tot in de 17de eeuw slecht bevaarbaar door het onregelmatige debiet. Door verbeterwerken waaronder de aanleg van sluizen en stuwen werd de rivier bevaarbaar. Ook in latere periodes werden nog verbeteringen doorgevoerd waaronder rechttrekkingen rond 1970. Enkele afgesneden riviermeanders zijn nog zichtbaar in het landschap. De Leievallei was lager gelegen dan het omringende land en daarom concentreren de wei- en hooilanden zich daar. Het Ooigembos is een soortenrijk eiken-haagbeukenbos is met kenmerkende oud-bosplanten. De hoger gelegen gronden worden gebruikt als akkerland. Het Kasteel van Ooigem, het Groot Goed van Sint-Pieters (Munkenhof) en het Goed te Beaulieu zijn belangrijke ontginningsites in de vallei. Verder wordt de ankerplaats gekenmerkt door een rijkdom aan vlaserfgoed waaronder vlasroterijen en kenmerkende schuren.

Hasselt, Spalbeek (Hasselt), Berbroek, Schulen (Herk-de-Stad), Lummen (Lummen)
De Demer is al vroeg gekanaliseerd en ingedijkt om overstromingen tegen te gaan en in functie van het transport. De Demervallei is een moerassig gebied met broekbossen, vochtige weilanden op de iets hogere delen, en grote zones met populierenaanplantingen. Op de rivier liggen meerdere historische waterradmolens. In heel het gebied zijn op de perceelsgrenzen nog veel relicten van houtwallen, al dan niet met knoteiken, in het landschap bewaard. De bewoning en de akkercomplexen concentreren zich op deze stuifzandgronden en zandleemgronden. Naast schaarse leembouw, zijn (deels versteende) hoeven in vakwerk nog in ruime mate aanwezig. In de Demervallei liggen meerdere kasteeldomeinen die teruggaan op een motte of donjon zoals de waterburchten 't Looi en de Burg. De omringende parken en tuinen worden gekenmerkt door een bijzondere aanleg en zijn van groot belang op vlak van tuinarchitectuur.

Kermt, Kuringen, Stokrooie (Hasselt)
De abdijsite van Herkenrode ligt in de Demervallei in het overgangsgebied tussen de Lage Kempen en Haspengouw. Het is een uitgestrekt historisch domein dat teruggaat tot het voormalige abdijcomplex der cisterciënzerinnen (gesticht in 1182). Ten noorden van de Demer situeren zich de beemden, ten zuiden de oude abdij met haar aanhorigheden, neerhof, het oostelijk gelegen kasteelpark en de overige, hoger gelegen landbouwgronden. Behalve niet-bevloeid hooi- en weiland kwamen hier tot in de 20ste eeuw ook grote vloeiweiden voor.

Kermt, Kuringen, Spalbeek, Stevoort (Hasselt)
Het gebied ‘Herkenrodebos en kasteel van Stevoort’ bevindt zich op de noordgrens van vochtig Haspengouw, op het interfluvium tussen de Demer in het noorden en de Herk in het zuiden. Het is een landschapsecologisch rijk gebied met relicten van het voormalige Herkenrodebos en met een concentratie van bouwkundig erfgoed, in het bijzonder restanten van vakwerkbouw. In het zuidwesten liggen de kastelen van Stevoort en Schimpen. De kern van dit gebied bestaat uit een aantal versnipperde bosrelicten, die nu worden aangeduid als Herkenrodebos, Zusterkloosterbos en andere. Deze historisch stabiele bossen, met een rijke voorjaarsflora, worden afgewisseld met graslanden en aangevuld met kleine landschapselementen die vooral bestaan uit bomenrijen, hier en daar houtkanten, meidoornhagen en struwelen.

Eksel (Hechtel-Eksel), Overpelt (Pelt)
Het gebied behoort tot het Kempens plateau. Het is een vlak landschap met afwisselend gesloten bossen en open beekvalleien. Het natuurgebied ‘t Plat is gelegen in het diepe gedeelte van de vallei van de Holvense beek die enkele kilometers ten zuidwesten ontspringt. Van oudsher was het een zeer waterrijk gebied met talrijke kwellen en bronnen en een lage ligging, waardoor er zich een een nat heidegebied vormde. Het Hobosdomein is ontstaan rond de Hobosboerderij. Dit gebied was oorspronkelijk een heidegebied dat vanaf de 16de eeuw werd ontgonnen, eerst in functie van akkerbouw en later experimentele bosbouw. Het gebouwencomplex ligt centraal in het domein en bestaat uit een herenhuis, boerderijgebouwen en een jeneverstokerij. In de omgeving zijn verschillende dreven aangeplant. Het gebied omvat verder de Gorten, de beekvallei van de Gortenloop en de Holvense beek.

Eksel (Hechtel-Eksel), Peer (Peer), Neerpelt, Overpelt (Pelt)
Het brongebied van Dommel, Bollisserbeek en Peerderloop bevindt zich op de noordelijke rand van het Kempisch Plateau. De Dommel heeft een typisch en erg gaaf bewaard venig beekdal waar later in de veenuitgravingen talrijke visvijvers werden aangelegd. De oorspronkelijk bevloeide graslanden zijn vaak verruigd en nu gekenmerkt door elzenbroekbos. In de beekvallei zijn nog een aantal onderslagmolens bewaard en de omgeving wordt gekenmerkt door houtkanten, bomenrijen en sloten als perceelsscheiding. Verspreid in de beekvallei liggen talrijke voorbeelden van voornamelijk 19de-eeuwse, langgestrekte hoeven als restanten van de traditionele bebouwing. In de omgeving van de oude woonkernen komen uitgestrekte plaggenbodems voor. Naast de karakteristieke Maria-kapelletjes bij vrijwel elk kruispunt, zijn er enkele grote kapellen die teruggaan tot de 8ste eeuw.

Heers, Klein-Gelmen, Veulen (Heers)
Heers en Veulen ontstonden nabij de Heerse of Veulense Beek, één van de bovenlopen van de Herk, die er het golvend open-field landschap van Droog-Haspengouw insnijdt. In de beekvallei waren als gemene weiden in gebruik die nu veelal beplant zijn met populieren. Zowel Heers als Veulen zijn kasteeldorpen waarvan het kasteel gelegen is aan de rand van de natte vallei. Beide dorpen kennen vooral in de omgeving van het kasteel, kerk en pastorie nog een historische uitzicht en verbindingen. Verbindingswegen zijn vaak als holle wegen ingesneden.

Klein-Gelmen (Heers), Gelinden (Sint-Truiden)
Het gebied is gelegen op het Haspengouws leemplateau, langs de Herk en wordt gekenmerkt door de mergelgroeven van Gelinden en een historisch stabiel landgebruik bestaande uit akkerbouw op het plateau, een grotendeels beboste westelijk geörienteerde helling, beemden in de vallei van de Herk en hoogstamfruitweiden aansluitend bij het dorp.

Booischot (Heist-op-den-Berg), Houtvenne, Hulshout, Westmeerbeek (Hulshout)
Dit gebied is gelegen in de Zuiderkempen, in de alluviale vallei van de Grote Nete met haar zijbeken, op grondgebied van de gemeenten Hulshout en Heist-op-den-Berg. Het landschap werd van oudsher gedomineerd door beemden langsheen de Grote Nete en de Steenkensbeek en een langgerekte bosstructuur net ten noorden van de Nete. Vandaag herkennen we in dit landschap nog steeds deze mooi bewaarde beemden, de langgerekte bosstructuur en de sterk kronkelende loop van de Steenkensbeek als belangrijkste getuigen van dit historische landschap. Het bouwkundig erfgoed, geconcentreerd ter hoogte van de Grote Nete en de verbindingsweg tussen Hulshout en Booischot, met het prachtige domein van 'Hof ter Laken', de 'Mac Adam' hoeve, de hoeve 't Bergske, de mijlpaal ‘Toreke’, het voormalig brugwachtershuisje e.d., draagt mee bij tot de hoge historische- en belevingswaarde van dit landschap.