Beschrijving

Het onderzoek naar de polderschuren in Kieldrecht (Beveren) werd als een urgentieonderzoek uitgevoerd begin 2009 op vraag van de Afdeling Maritieme Toegang van het Departement Mobiliteit en Openbare Werken, in het kader van de inrichting van een natuurcompensatiegebied voor de havenuitbreiding in de Scheldepolders. Binnen het onderzoeksrapport werden er 16 hoeves en/of schuren met erfgoedwaarde onderzocht. Er werden acht nieuwe objecten toegevoegd aan de inventaris bouwkundig erfgoed en acht bestaande objecten werden voorzien van nieuwe onderzoeksresultaten.  

Aan de basis van de inventarisatie lag het onderzoek naar de erfgoedwaarde van de hoevesites Oud Arenberg nummer 71 en Oud Arenberg nummer 73 te Kieldrecht. De focus van het onderzoek lag op de bouwhistorische analyse en duiding van deze twee hoevesites, met zeer bijzonder het accent op hun karakteristieke schuren.

Het onderzoek richtte zich enerzijds op een grondige analyse van de twee bedreigde sites. Een archivalisch onderzoek in het archief van het kadaster documenteerde eigenaars en (geregistreerde) bouwfasen vanaf circa 1817. De schuren op de sites Oud Arenberg nummers 71 en 73, en het hoevegebouw op nummer 73 (zogenaamd Hof ter Walle) werden grondig geprospecteerd om hun materialen, constructie en vormgeving te analyseren. Uit de combinatie van dit archivalisch en bouwhistorisch onderzoek kon een datering van de gebouwen worden vooropgesteld. Deze werd voor wat betreft de schuur op de site Oud Arenberg nummer 73 aangevuld met een dendrochronologisch onderzoek. In de literatuur kon geen van beide sites worden teruggevonden. De gesuggereerde vermelding van de hoevesites in het boek “Landelijk leven in Vlaanderen” werd gecontroleerd, maar bleek niet correct.

Anderzijds was een tweede onderzoekspiste gericht op de aftoetsing van de erfgoedwaarde van de twee sites aan een ruimer architectuurhistorisch kader. Het vergelijkende onderzoek van de gebouwen richtte zich op de Scheldepolders van het Waasland, met name de dorpen De Klinge, Meerdonk, Kieldrecht, Doel en Kallo. In het noorden sluiten de Wase polders aan op de Scheldepolders van Zeeuws-Vlaanderen, die eveneens werden opgenomen in het vergelijkend onderzoek, maar enkel op basis van literatuur. De Wase polders werden met de Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed in Vlaanderen als vertrekpunt geprospecteerd op de aanwezigheid van polderschuren die vergelijkbaar zijn met deze op de sites aan Oud Arenberg nummers 71 en 73.

Deze prospectie leverde 16 schuren op die als referentiekader voor de bouwtraditie van de polderschuren in het Waasland kunnen dienen. De helft van deze schuren was opgenomen in de inventaris. Deze schuren werden ter plaatse, in hun context geëvalueerd op bouwkundige kenmerken en ouderdom. Waar mogelijk werd de schuur ook binnenin bezocht. Voor al deze schuren werd tevens een analyse uitgevoerd op oud kaartmateriaal, met name op de Ferrariskaart (1771-1777), het Primitief Kadasterplan (circa 1817) en de Vander Maelenkaart (1846-1854). Via het archief van het kadaster werden de geregistreerde bouwfasen van de schuren opgezocht en door middel van de mutatieschetsen 207 gedocumenteerd. Deze informatie werd verwerkt in de fiches van de erfgoedobjecten.

De zogenaamde polderschuren vormden relatief recent in Nederland het voorwerp van onderzoek. Van deze literatuur, alsook van basiswerken van Tréfois en Lindemans werd dan ook dankbaar gebruik gemaakt om de resultaten van de prospectie en de gegevens over beide sites aan Oud Arenberg af te toetsen aan een breder regionaal kader. Op basis van de analyse en datering van de twee sites aan Oud Arenberg nummers 71 en 73, en in combinatie met een breder vergelijkend onderzoek naar polderschuren in de Scheldepolders werd in het rapport een bepaling van de erfgoedwaarde van beide sites opgemaakt, met daaraan gekoppeld aanbevelingen voor verder onderzoek.