Een motte is een opgeworpen aarden heuvel die een relict vormt van één van de oudste kasteelvormen in Vlaanderen: het mottekasteel. Het is tevens één van de vroegste waarneembare uitingen van adeldom en heerlijke macht in onze regio’s.

De introductie van het mottekasteel kan worden gesitueerd in het tweede kwart van de 11de eeuw. De opkomst van dit type versterking hangt samen met het ontstaan en verspreiding van de feodaliteit en de behoefte om status te etaleren en macht ten toon te spreiden. Dit kasteeltype van de hoge adel werd al snel als voorbeeld genomen door de lagere edelen, die eveneens de strategische voordelen van het mottekasteel inzagen.

In de loop van de 12de en de 13de eeuw werden bijna overal in Vlaanderen op grote schaal mottekastelen gebouwd die fungeerden als hoofdplaats van een lokale heerlijkheid. Ze verloren meer en meer hun militaire betekenis maar bleven lang populair wegens hun grote symbolische kracht.

De locatie van de castrale motte werd grotendeels bepaald door zijn landschappelijke omgeving in combinatie met zijn militaire doel of zijn functie als statussymbool. In Vlaanderen zijn de meeste mottes gerelateerd aan een natte omgeving in beek- of riviervalleien. Militair-strategisch gezien is deze locatie ideaal voor de aanvoer van water voor zijn brede, natte grachten. Daarnaast vormden de waterwegen waarlangs ze liggen vaak ook een belangrijke transportweg en hadden soms ook een grenskarakter. Zeker bij de oudste voorbeelden werden plaatsen uitgekozen waar een belangrijke landweg de waterweg kruiste en waar een oversteekplaats voorzien was. Goede voorbeelden hiervan zijn te vinden in het Dendergebied, waarin na de annexatie van Rijksvlaanderen bij het graafschap rond 1050, heel wat imposante castrale mottes zijn aangelegd langs de nieuwe rijksgrens.

In de structuur van een motte onderscheiden we het opperhof (de burcht) en het neerhof (de voorburcht). Het opperhof van een mottekasteel bestaat uit een imposante aarden heuvel. De vorm en afmetingen ervan zijn erg heterogeen en afhankelijk van diverse factoren, zoals het statuut en de functie van de site, de status van de bouwheer, de periode waarin de burcht werd opgetrokken en de landschappelijke context. Overwegend gaat het om een opgeworpen, regelmatig gevormde ronde heuvel met een diameter van 20 tot 100 meter en een hoogte die kan variëren van minstens 3 meter tot soms 20 meter. De heuvel heeft steeds een steile helling (45° tot 60°) en is omringd door een circulaire gracht met een oorspronkelijke breedte van 10 tot 30 meter. Op de heuvel is een platform voorzien, waarop een houten of stenen versterking was gebouwd, meestal in de vorm van een toren, ook wel donjon genoemd. Het neerhof sluit aan bij de motteheuvel en omvat de gebouwen met woon- en werkfuncties, soms ook een kapel of kerk. Op basis van de actuele kennis kan geen vast patroon worden herkend in de vorm en het uitzicht van het neerhof, dat al dan niet opgehoogd of omgracht was of verdedigd door palissades. De zogenaamde castrale kapel op de voorburcht evolueerde vaak tot parochiekerk.